Binnen Readytex Art Gallery (RAG) is Alida Neslo op verzoek van Monique NouhChaia SookdewSing al een tijdje bezig met gesprekken met de kunstenaars die aangesloten zijn bij de galerie, zie de lijst helemaal onderaan. Ze heeft met elke kunstenaar een individueel gesprek gehad, heeft ze vervolgens een vragenlijst gegeven om te beantwoorden en die antwoorden worden in groepsverband verder besproken. Daar zitten ook de leden van het RAG-team bij: Cassandra Gummels-Relyveld, Ada Korbee, Lygia Matawi en Monique NouhChaia SookdewSing.
Alakondre-gesprek bij Readytex Art Gallery / FOTO Courtesy Readytex Art Gallery
Het idee is dat wij tot een gemeenschappelijk concept, of manifest zoals Alida het noemt, komen om Surinaamse kunst te definiëren/verklaren naar de buitenwereld toe (en daarom eerst ook naar onszelf toe uiteraard). Wat maakt ons en kunst uit Suriname, zo speciaal? Dat proberen we dus onder woorden te brengen. Alida haar stokpaardje, ‘Alakondre’, is een belangrijk onderdeel van deze conversaties. Want dat is precies waar onze kracht ligt. Maar wat verstaat een ieder onder Alakondre, en begrijpen wij wel goed hoe uniek en waardevol het is dat wij in Suriname (grotendeels) volgens dit principe samenleven? Wat voor ons zo vanzelfsprekend is, of lijkt, is voor een groot deel van de wereld totaal vreemd. En waarom kan het hier wel maar elders niet? De conversaties moeten dus tot een gemeenschappelijk ‘verhaal’ leiden. Met dat ‘verhaal’/concept/manifest kunnen de kunstenaars zich dan het meest effectief presenteren op bijvoorbeeld biënnales of andere grote internationale exposities. Het doel is dus uiteindelijk dat wij zelf definiëren waar wij voor staan en wat wij presenteren en niet iemand van ‘buitenaf’.
Alakondre-gesprek bij Readytex Art Gallery / FOTO Courtesy Readytex Art Gallery
De groepsgesprekken zijn, zoals je je waarschijnlijk kan voorstellen, heel interessant. Het thema maakt vele discussies los en er worden verschillende ervaringen en anekdotes met elkaar gedeeld. Het is een proces … Maar belangrijk is dat het startsein gegeven is.
Alakondre-gesprek bij Readytex Art Gallery / FOTO Courtesy Readytex Art Gallery
Het is dus mede vanwege deze gesprekken dat Monique aan Alida vroeg een tekst te schrijven voor het RAG-portfolio. Wij plaatsen deze tekst nu ook hier voor onze SAX-lezers. In de volgende blogpost plaatsen wij de Engelse vertaling.
Towards an ID for the Future: van Alakondre Sani naar Alakondre Fasi
TEKST Alida Neslo
De positie van het land Suriname is bijzonder te noemen: we were global before the word actually became popular … Door de grote diversiteit van de bevolking en het kleine aantal inwoners is kennis van ‘andere’ dan de ‘eigen’ cultuur een welhaast vanzelfsprekend gegeven. De meeste Surinamers spreken/denken in meer dan één taal. Ze hebben een notie van de muziek, de dansen, de religie van de ‘ander’ en nemen daar zelfs elementen van over ZONDER ANGST om de ‘eigen’ cultuur te verliezen. Hoewel de koloniale beginsituatie negatief was, blijken de verschillende vormen van cultuur – vooral in de stad – een organische ontwikkeling doorgemaakt te hebben. In sommige gevallen werd zelfs de ene cultuur omarmd door andere(n), bijvoorbeeld na een huwelijk. In het huidige polariserende tijdsgewricht een opmerkelijk gegeven.
Zelfs binnen de multiculturele Zuid-Amerikaanse en Caribische gemeenschappen is Suriname een unicum: door de officiële taal – het Nederlands – en de grote oosterse invloeden vanuit India, China en Indonesië. De omgangstaal, het Sranantongo, is samengesteld uit meer dan twintig lokale talen, en is als zodanig de ‘taal van iedereen’. Deze taal die als een ‘veerboot’ tussen de cultuurgemeenschappen navigeert is misschien wel het meest opvallend.
In het Sranan bestaat de vaak gebruikte term ‘Alakondre’. Alakondre betekent vrij vertaald ‘volkomen inclusiviteit’, plurality of truths. Eigenlijk beschrijft/omvat de Surinamer in één woord zijn samenlevingsideaal. Met de nadruk op ‘ideaal’, want men is er zelf nog niet uit. Een Alakondre-levenshouding vergt lef en een ruimhartigheid die eerlijkheidshalve niet altijd wordt waargemaakt in het leven van alledag.
Aan de andere kant, in het hedendaagse Europa, hebben immigranten uit de voormalige kolonies het momenteel heel moeilijk … It’s easy to judge the unseen. Maar wat als het ‘verre’, ‘vreemde’, zich plots voor je deur openbaart en je eigen standaard, jouw ‘standpunt’, niet meer zo bepalend lijkt als voorheen? Zulke confrontaties doen soms hele gemeenschappen wankelen; dat laatste gebeurt zeker als men de deur dichtslaat en zich afkeert van diegenen die de ‘verwarring’ veroorzaken. Men blijft bij zijn eigen standpunt: het woord zelf al duidt op twee keer ‘stil’ ‘staan’, in een wereld die constant in beweging is!
Wat let u om de deur open te doen? Desnoods op een kier, en kijk naar binnen. En … houd niet de beursindex, de minister, de politieman in het oog, maar de kunstenaar, de ‘dichter’ die de nog onzichtbare werkelijkheid voor ons ‘vertaalt’. “De dichter/kunstenaar”, zei een Afrikaanse griot (verhalenverteller) ooit, “is degene die zich herinnert waar er water te vinden is in de woestijn. Hij zorgt ervoor dat de mensen in leven blijven, niet omkomen van de dorst. Hij zorgt ervoor dat ze zich blijven verwonderen, nieuwsgierig worden naar meer.”
Moet ik het nu hebben over noord en zuid, zwart en wit, rijk en arm, macht en onmacht, kennis en onwetendheid, kunst en ‘wereldkunst’, muziek en ‘wereldmuziek’, klassiek en authentiek? Waar liggen de grenzen van die ‘hokjes’ en categorieën? In ons hoofd of in de wereld/werkelijkheid waarin we leven/wonen? Soms denkt men het te weten, en dan gebeurt er weer iets waardoor men zijn ‘weten’ moet relativeren …
De ontmoeting met (elke) kunstenaar is als de ontdekking van een kostbare bron in de woestijn … Hij is de bron die oorspronkelijk is, in een zeer precieze zin, namelijk dat zijn gedachten zijn werken zijn, hun oorsprong vinden in hemzelf. Als hij daarbij in meerdere talen en culturen denkt … is hij tegelijkertijd een vereenzaamd mens die Alakondre sani concipieert, maar op Alakondre fasi is hij tegelijkertijd humaan, universeel, en meer dan welke mens ook ‘broeder van alle mensen’. Uitdrukkingen van dezelfde strekking vindt men in de Veda’s in India, in het Zuid-Afrikaanse concept ubuntu, etc. Wie zoekt, die vindt!
Let wel op de betekenis hier van ‘oorspronkelijk’. Hij vindt zichzelf heel gewoon, niet zeldzaam, geen ‘übermensch’, zoekt ook niet naar een dergelijk concept. Veeleer wil hij op een zeldzame, unieke en hem eigen wijze een gezamenlijk idee uitdragen, gewoon, voor allen, want tot allen gaat hij spreken: Alakondre fasi. Op die manier is de zienswijze van de Surinaamse kunstenaar het best te begrijpen: “Alakondre na wan, wan na alakondre.”: Een work in progress weliswaar, maar in onze ogen de ‘odo’ van de global future.
Ga dus vooral kijken, ga luisteren naar die Surinaamse dichters/kunstenaars. Verwonder je en geef toe dat je standpunt misschien niet langer stand houdt. So what! Maak het een ‘vlottend punt’ , fit for global times! Verander van richting, ruimte, wordt hindoe, moslim of jood, het maakt niet uit, dóe iets in plaats van clichématig te oordelen of in je comfortzone te blijven zitten om te leuteren over kwa-li-teit. Dóe iets, maar doe vooral de deur niet dicht – want zij, zij dragen de identiteit van de toekomst in zich. Onbewust, bewust en doelbewust.
+++
Toelichting Sranantongo termen:
Alakondre fasi: Alakondre houding
Alakondre sani: Alakondre object
Alakondre: Volkomen inclusief, meerdere waarheden ineen (plural truth)
Alakondre na wan, wan na Alakondre: Eenheid in verscheidenheid, verscheidenheid per eenheid
Odo: zienswijze, compacte wijsheid
Toelichting overige termen:
Griot: Een griot is een verhalenverteller in de traditionele West-Afrikaanse cultuur, die als rol heeft de mondeling overgedragen geschiedenis van zijn dorp of stam te bewaren en door te geven naar de volgende generatie; een griot belichaamt het collectieve geheugen van een stam of een dorp en kan uren, soms dagenlang, spreken, vertellen en zingen. (Bron: www.ensie.nl)
Bronnen:
- De kunstenaars van Readytex Art Gallery: Reinier Asmoredjo, Paul Chang, Leonnie van Eert, Kenneth Flijders, Shaundell Horton, Soeki Irodikromo, Sri Irodikromo, Rinaldo Klas, John Lie A Fo, Kurt Nahar, Sunil Puljhun, Dhiradj Ramsamoedj, Xavier Robles de Medina, Kit-Ling Tjon Pian Gi, Roddney Tjon Poen Gie, René Tosari, Steven Towirjo, Wilgo Vijfhoven en Hanka Wolterstorff
+++
TEKST: Alida Neslo (Paramaribo, 1954) studeerde theater en dans in België (Studio Herman Teirlinck) en Senegal (Mudra Afrique, de zusteropleiding van Mudra Bruxelles van Maurice Béjart). Tijdens haar carrière in België en de rest van de wereld speelde ze in baanbrekende interculturele en politieke theaterproducties (o.a. met TIE-3 o.l.v. Tone Brulin). In België presenteerde ze jarenlang tv- en radioprogramma’s. Later werd zij artistiek directeur van het eerste Nederlands/multicultureel theatergezelschap De Nieuw Amsterdam (DNA) en nog later van DasArts: de masters opleiding voor theater en dans van de Hogeschool voor de Kunsten in Amsterdam. Ze bekleedde talrijke nevenfuncties, w.o. vice-voorzitter van de Amsterdamse Kunstraad en raadslid van de Commissie Cultureel verdrag Vlaanderen-Nederland (CVN). Na jaren in 4 continenten gewoond en gewerkt te hebben keerde zij in 2006 terug naar Suriname, waar ze thans werkt als freelance theatermaker en docent in theaters, scholen en gevangenissen. De link met Vlaanderen en Nederland onderhoudt ze als adviesraadslid van de Taalunie, door lezingen en occasionele publicaties. Tevens ontwikkelt ze o.a. samen met een dynamisch team van Surinaamse musici en artiesten een nieuw geëngageerd kunstcurriculum voor jonge professionals aan het Conservatorium van Paramaribo.
TEKST INLEIDING: Cassandra Gummels-Relyveld werkt als freelance schrijfster, naast haar werk voor Sranan Art Xposed, voornamelijk voor Readytex Art Gallery (RAG) in Paramaribo, Suriname. Zij schrijft persberichten, websiteteksten en verzorgt het publiciteitsmateriaal rond de exposities en de andere activiteiten van de galerie.