Miguel E. Keerveld bracht met Kurt Nahar een bezoek aan Kurt Nahars installatie ‘The Zong’ (deze installatie is een vervolg op ‘The Nene Rituals’) in Readytex Art Gallery, Paramaribo, Suriname. Hij schreef hierover onderstaande tekst.
TEKST Miguel E. Keerveld
De kunstvorm installatie kent geen onderscheid tussen ‘produceren’ en ‘presenteren’. Volgens professor Boris Groys (Berlijn, Duitsland, 1947) biedt de installatie ons een aura van het Hier en Nu. In zijn essay Politics of Installation in de catalogus van de Oncena Bienal de la Habana van 2012 vraagt deze kunstcriticus, mediatheoreticus en filosoof zich af hoe kunstenaar en curator te differentiëren. Zijn vraag stelt hij in de context van hedendaagse kunst, waarbij ‘kunst maken’ samenvalt met ‘dingen als kunst presenteren’. Om de vraag te onderzoeken, ontmoeten beeldend kunstenaar Kurt Nahar (Paramaribo, 1972) en ik elkaar. Onze dialoog vindt plaats in de ruimte van de installatie getiteld ‘The Zong’.
Architectuur van het kunstwerk
Ik hoor jazzmuziek. Bij het betreden van de ruimte word ik meteen geprikkeld. Voor mijn gevoel stap ik een laatmiddeleeuwse gotische kerk binnen. Komt deze ervaring door de lange smalle deuren in de installatie? Een bezoeker die voor dezelfde deuren staat, ervaart het binnentreden van een schip. Voor de kunstenaar zijn de deuren een verwijzing naar The Door of No Return.
Nog meer vragen komen op: Wat vertelt de vervorming van een symbool? Waarom wordt het beeld van Jezus aan het kruis boven het altaar vervangen door dat van de Sankofa? Welke belofte zit verscholen op de centrale plek in deze installatie? Het indringend beeld van twee koorden in het midden van de installatie roept iets in mij op. Dat klinkt luid in mijn hoofd en ik merk dat de koorden in dialoog zijn met twee deurkozijnen. Waarom hebben de kozijnen een kinderformaat? Wat belooft de toekomst de nazaten van tot slaafgemaakten?
Aan de achterzijde zweeft een zwart kruis. Vanaf die plaats, met de Sankofa in mijn rug, besef ik dat ik op het altaar ben. Mijn gedachten trekken de conclusie: “Hier staat de toeschouwer in het Nu, en zonder priester in verbinding met God.” Met mijn blik naar de deur, vertelt het altaar mij een ander verhaal dan het verhaal dat me te binnen schiet bij het binnentreden. Een schilderij met de tekst ’THE LAST BATH’, dat tegenover The Door of No Return hangt, kijkt me recht in de ogen aan. Is de installatie toeschouwers aan het verheffen tot eigen priesterschap?
![]()
Portal sorrow of the house of slaves, Gorée, Senegal / PHOTO Wandering Angel from Makati City, Philippines – Flickr, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1622458 ![]()
House of Slaves, on the Island of Gorée, off of the city of Dakar. This picture shows the narrow door —aka the Point-of-no-return— out of which slaves were loaded onto Americas-bound ships. Maison des Esclaves / PHOTO https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Senegal_Gor%C3%A9e_(8).jpg#/media/File:Senegal_Gorée_(8).jpg
Eraan vooraf
We gingen een moment terug in tijd. Door het kunstwerk belandden we op het Britse slavenschip Zong. Met meer dan de maximale toegestane capaciteit vertrok dit schip in 1783 van Accra (Ghana, West-Afrika) naar Jamaica. Onderzoek bracht Kurt Nahar oog in oog met het leed van tot slaafgemaakten. Een situatie die mensen gelijkstelde met bezielde dingen, cargo en codes. Met het oog op winst uit verzekeringsgelden zijn 132 van de 442 Afrikaanse gevangenen op de Zong koelbloedig overboord gegooid. Werd hun verdrinking een verlossing uit een levenslange ellende die hen bij aankomst opwachtte?
Achille Mbembe (Otélé, Kameroen, 1957) brengt me naar een archief voorbij de zwarte mens. In de inleiding van het boek Kritiek van de zwarte rede beschrijft Mbembe het proces dat hij “de vernegering van de wereld” noemt. Volgens deze Kameroense filosoof zijn er drie kernmomenten in de biografie van deze onwaarschijnlijke constructie: de trans-Atlantische mensenhandel; omstreeks eind achttiende eeuw toen zwarte mensen claimden volwaardige wezens van de levende wereld te zijn; het begin van de eenentwintigste eeuw wanneer de neoliberale markten een mondiaal karakter krijgen. Mbembe stelt “de vernegering van de wereld” voor als nieuwe veralgemeende en geïnstitutionaliseerde bestaansnorm. Voor het eerst in de geschiedenis van de mens verwijst de naam ‘N****’ niet meer louter naar het lot van mensen van Afrikaanse origine in het vroeg-kapitalisme, aldus Mbembe.
Met ogen van een curator
Boris Groys stelt het zo: ‘to curate is to cure’. Zijn argument is dat curating de machteloosheid van het beeld, het onvermogen om zichzelf te laten zien, geneest. Het is geen toeval dat cure de herkomst en geschiedenis van het woord curator is. Ik zie Mbembe’s vooronderstelling als een kader voor de koers waarop Kurt vaart door het installeren van deze metaforische offerruimte (kra-tafra). In deze verbeelding, waarin horens een nadrukkelijk plaats hebben, communiceert Kurt met de Ander. Een uitnodiging aan de toeschouwer om aan tafel aan te schuiven.
Deze installatie is grensoverschrijdend. Door de verbindingen die de kunstenaar legt, geeft Kurts focus op de Kromantitaal diepere lagen, wat de installatie laat fungeren als een voertuig om in en buiten de menselijke wereld te reizen. Minstens tussen Suriname, Jamaica en New Orleans. Aan de kunstenaar stel ik de vraag: welke voeding geef je via dit werk aan de slachtoffers van het schip en aan het gevolg van dergelijke historische bezielingen?
Misschien installeert Kurt zo een deur naar een ‘nieuwe wereld’? Of is zijn installatie een bad? De beladenheid van dit werk vertelt me dat het minstens beide is. Weer kijk ik naar de tekst ’THE LAST BATH’ en bedank hartelijk voor de bijdrage aan het herschrijven van het zwart archief.
+++
Op het platform van Sranan Art Xposed (SAX) hebben wij ervoor gekozen om bepaalde woorden niet (en sommige juist wel) te gebruiken. In dit artikel citeert curator Miguel E. Keerveld de filosoof Achille Mbembe. SAX heeft op verzoek van Miguel E. Keerveld en vanwege de waardering die wij hebben voor het werk van Achille Mbembe gemeend in deze blogpost een uitzondering te maken.
+++
TEKST Miguel E. Keerveld
Miguel E. Keerveld (Suriname, 1982) werkt samen met het merk EdKe en de performance persona Tumpi Flow. Opgeleid in de civiele techniek opereert ‘hij’ met focus op beeldtaal en creatief schrijven. Als een hybride-intuïtief concept voert ‘zij’ politieke interventies uit die verband houden met sociale praktijk. Als onderzoeker is ‘het’ gericht op het activeren van performatieve politiek en het manifesteren van rituelen, beide gerelateerd aan creatieve counseling en civic engineering van een cyborg-feministisch project.
+++
De installatie ‘The Zong’, van Kurt Nahar , gaat door op wat begonnen is met ‘The Nene Rituals’. Deze installatie is te zien bij Readytex Art Gallery, Paramaribo, Suriname. Vanaf 14 juli 2021.
De installatie ‘The Nene Rituals’, van Kurt Nahar was te zien van 9 april t/m 2 juli 2021 in Readytex Art Gallery, Paramaribo, Suriname. Er is een YouTube presentatie met discussie te zien: