TEKST Chandra van Binnendijk, eerder gepubliceerd in de Ware Tijd Literair, 29 april t/m 1 mei 2022, onder de titel ‘Surinaamse kunst in de Amerikaanse staatscollectie. Waardevolle verbeelders van onze geschiedenis en cultuur’.
+++
Art in Embassies is een onderdeel van het buitenlands beleid van de Verenigde Staten, waarbij ambassades van de VS in heel de wereld een verzameling beeldende kunst aanleggen. Deze kunstcollecties hangen wereldwijd in representatieve ruimten van VS-kanselarijen, consulaten en ambassaderesidenties. Ze bestaan grotendeels uit werk van hedendaagse Amerikaanse kunstenaars, maar een behoorlijk deel is afkomstig van kunstenaars van het gastland waar die ambassade gevestigd is.
Na de verhuizing van de Amerikaanse ambassade in Suriname, vanuit de dr. Sophie Redmondstraat naar het eigen onderkomen in Noord Paramaribo, is er serieus werk gemaakt van het selecteren en aankopen van Surinaamse kunst voor het nieuwe gebouw. De ambassade is hierbij niet over een nacht ijs gegaan. Er moest gewikt en afgewogen worden, de uitstraling van de Surinaamse kunstwerken moest passen bij die van de Amerikaanse werken – kortom: de collectie diende een smaakvol en harmonieus geheel te vormen.
Dat men hier goed in is geslaagd, toont de vorig jaar uitgebrachte catalogus, Paramaribo Suriname; Art Collection of the U.S. Embassy waarin deze kunstcollectie beschreven en te zien is. Een fraai kunstboek van een kloek formaat, in fullcolour uitvoering, op mooi dik papier, met zelfs een aantal uitklapbladzijden waarop bepaalde kunstwerken in volle glorie uitkomen. De catalogus is tweetalig, Engels en Nederlands. Over 94 pagina’s is werk te zien van in totaal 23 kunstenaars. Van elk van hen staat er een informatieve tekst over het werk, over de context waarin de kunstenaar werkt en enkele biografische gegevens.
Deze bespreking is beperkt (met goede reden op één uitzondering na) tot de negen kunstenaars van Suriname van wie er schilderijen, keramiek, houten sculpturen en werken van textiel zijn aangekocht voor de VS-ambassadekunstcollectie. Deze negen zijn: Marcel Pinas, Hanka Wolterstorff, Remy Jungerman, Roddney Tjon Poen Gie, Steven Towirjo, Humphrey Tawjoeram, Winston van der Bok, René Tosari en Soeki Irodikromo (de laatste drie behoorden tot het dynamische Waka Tjopu kunstenaarscollectief uit de jaren tachtig, maar dit terzijde).
Een geweldige eyecatcher is zondermeer het imposante tienluik van René Tosari dat in een van de ontvangstruimten op de begane grond in de ambassade hangt. Het schilderij Power of Diversity, toont een intrigerend grote verscheidenheid aan tekens en symbolen.Door de enorme omvang – 5 x 3 meter! – leek dit kunstwerk uit 2009 haast onverkoopbaar en het heeft lang moeten wachten voordat het geschikte ruimtelijke bestemming kreeg. Het komt hier allerbest tot zijn recht.
Het heldere rood van de kleurige schouderdoeken op het schilderij Onder de pinahut van Humphrey Tawjoeram valt op. Het toont de Arowakse cultuur van de kunstenaar die, getroffen door de vernietiging van het landschap waarin hij opgroeide, de beelden van zijn jeugd begon te schilderen voordat die ook uit zijn herinnering waren verdwenen. Verregaande houtkap en mijnbouw – ook wel aangeduid als ‘ontwikkeling’ – laat de natuurlijke omgeving snel veranderen. Tawjoeram schildert nu wat wij straks niet meer zullen zien.
Ook voor Winston van der Bok is zijn inheemse afkomst zijn grootste inspiratiebron. Door het transformeren van de typisch traditionele motieven die hij gebruikt in zijn kunstuitingen, geeft hij deze beeldtaal nog meer betekenis. Van der Bok ziet dit zelf als het re-viven van de inheemse cultuur. Voor hem geldt eveneens: vastleggen van het cultureel erfgoed van de voorouders voordat het verdwijnt. De ambassade kocht van hem drie kleine werken die verwijzen naar de natuur; ze verbeelden respectievelijk een vogel, een kikker en een bloem, in acryl op hout geschilderd.
Marcel Pinas is aanwezig met het werk Fositen, mixed media op canvas. Met symbolen, tekens, motieven en objecten uit zijn cultuur werkt hij veelal in primaire kleuren – overwegend rood, met groen, zwart en geel. Pinas wil de diepgang aangeven en de vele rijke tradities in de Marrongemeenschap. Deze is van grote waarde voor de wereld, zegt hij, omdat de leefwijze van de Marrons de manier van leven is die essentieel is voor het behoud van de aarde.
Van Hanka Wolterstorff staat er een fraai keramisch kunstwerk, in warm gloeiende kleuren. Hierin zijn natuurlijke bladvormen te herkennen, bewust spitse lijnen die beweging brengen in het geheel. Deze keramiste mengt zelf haar kleuren en laat zich graag verrassen door de onvoorspelbare effecten van het doorlopen van de kleuren van het glazuur tijdens het bakproces in de keramische oven. Het werk in de VS-ambassade is een fraai staaltje van haar kunnen.
Ander keramiekwerk in de Amerikaanse collectie is afkomstig van de grote leermeester van Wolterstorff, Soeki Irodikromo. Als doorgewinterde kunstenaar weet Irodikromo zijn Javaanse oorsprong schijnbaar moeiteloos en op een natuurlijke manier te transformeren – zijn keramieken beeld Danser in groen is een prachtig voorbeeld van zijn authentieke stijl: het toont traditioneel Javaanse wajangmotieven op zo een rijke, gelaagde manier dat ze het kunstwerk van Irodikromo tot iets universeels maken.
Steven Towirjo, eveneens keramist, is in de collectie opgenomen met zijn sculptuur De Hoge Groeve. De catalogus spreekt van unieke composities in een beeldtaal die er even hedendaags uitziet als eeuwenoud, even innovatief als traditioneel en even intuïtief als toch nauwkeurig ontworpen. Een mooie beschrijving van de moeilijk te categoriseren keramische sculpturen van Towirjo.
Remy Jungerman maakt opvallende installaties waarin hij de Surinaamse Marroncultuur en het westerse modernisme vermengt. Panelen waarop hij kaolien aanbrengt en inkerft verwijzen naar wintirituelen waarbij de deelnemers zich insmeren met deze witte klei. Jungerman maakt kunst waarin hij verschillende culturele bronnen samenbrengt. De kunstwerken FODU Compositie 3 en FODU Compositie 9 die de ambassade aankocht tonen dit – er is bijvoorbeeld pangistof en Javaanse batikstof in verwerkt.
Van Roddney Tjon Poen Gie, is er een sculptuur van mahoniehout Afaka-masker 3. Het werkstuk is ontstaan uit zijn behoefte om iets echt Surinaams te creëren. Hij koos daarvoor het unieke Afaka-schrift, een syllabisch schrift dat aan het begin van de 20e eeuw ontwikkeld werd door Afaka Atumsi, een N’dyuka-marron uit Oost-Suriname. Tjon Poen Gie is vooral opgeleid in schilderen en tekenen, maar hij creëert het liefst sculpturen.
Kijkend naar het Surinaamse aandeel in deze Amerikaanse kunstcollectie, valt op dat er veel geëngageerde kunstwerken zijn gekozen. Kunst met een statement. Afkomstig van kunstenaars die krachtig geworteld zijn in hun afkomst zoals Pinas, Tawjoeram, Irodikromo en Van der Bok. Hun inspiratiebron en hun verbeelding van Surinaamse cultuur en geschiedenis is zonder meer een verrijking voor het land te noemen. Maar ook de andere en minder-geëngageerden vertellen een sterk verhaal van Suriname. Door te gebruiken wat de aarde heeft (klei, pimba), wat de natuur schenkt (houtsoorten, plantenvormen) en wat de mensen van hier doen (vlechtwerk, wintirituelen).
Daarom zou het fantastisch zijn als de ambassade af en toe een groepje belangstellenden de gelegenheid gaf om een rondleiding krijgen langs deze fraaie collectie. Met alle begrip voor alle veiligheidsprotocollen die een VS-ambassade nu eenmaal in acht moet nemen, zou het toch – ja, toch echt – een mooie geste zijn om de kunst van het land ook te tonen aan kunstliefhebbers en kunststudenten van het land zelf. Omdat er toch echt niets gaat boven de ervaring van een kunstwerk in het echt te zien. Maar ondertussen zijn we al zeer blij met de mooie catalogus!
De volledige catalogus is te zien via deze link: https://art.state.gov/paramaribo-embassy-publication/.
+++
De collectie van de US Embassy in Paramaribo, Suriname, is hier te zien: https://art.state.gov/portfolio/paramaribo_embassy_2017.
Statement Foon Sham over zijn bezoek aan Suriname: https://art.state.gov/foon-sham/.
Kort verslag van het bezoek van Margery Amdur aan Suriname: https://art.state.gov/margery-amdur-paramaribo/.
Kort verslag van het bezoek van Isabella Kirkland aan Suriname: https://art.state.gov/eric-rhein-2/.
Kort verslag van het bezoek van Sibylle Szaggars Redford in Suriname: https://art.state.gov/sybille-szaggars-redford/.
+++
TEKST Chandra van Binnendijk
Chandra van Binnendijk (Paramaribo, 1953) werkt als zelfstandig schrijver, redacteur en publicist in Suriname. In 1977 studeerde ze af aan de School voor Journalistiek in Utrecht, Nederland en begon een actieve carrière in het vak in haar geboorteland, waar ze werkte voor kranten en een persbureau, terwijl ze ook diende als lokale correspondent voor verschillende mediahuizen in het Caribisch gebied. In de jaren negentig verlegde ze haar focus van het nieuws naar de sector waar haar hart ligt, kunst en cultuur. Sindsdien heeft ze bijgedragen aan verschillende publicaties op dit gebied, waaronder SRANAN, Cultuur in Suriname, Amsterdam, 1992; Twintig jaar beeldende kunst in Suriname 1975-1995, Amsterdam, 1995; Soeki Irodikromo, beeldend kunstenaar, Paramaribo, 2005; Zichtbaar. Uit de kunstcollectie van De Surinaamsche Bank, Paramaribo, 2005.
FOTO’S Courtesy US Embassy, Paramaribo, Suriname