Aandacht voor een dubbele connotatie van natuur

TEKST Miguel E. Keerveld, Curator-in-Residence voor het project ALAKONDRE: A space in time in samenwerking met Readytex Art Gallery (RAG).

Sri Irodikromo gaf vorm, inhoud en structuur aan de manifestatie Lost in Nature. Deze expositie was van 4 augustus tot en met 3 september 2022 in Readytex Art Gallery (RAG) te bezichtigen. Hierbij ging Irodikromo als curator in op een brede en diepe beleving van natuur. Lost in Nature toonde mij een dubbele connotatie: cultuur als natuurlijke essentie van het technologisch dier dat mens heet én het geheel waarvan dit beest een onderdeeltje is. Door stil te staan bij natuur en cultuur, vatte de expositie de koe bij de hoorns. 

Gecompliceerder

Volgens filosoof Pieter Lemmens (2016) wordt alles gecompliceerder. Hij ziet de techno-evolutie, die als het ware het accent van de dingen verlegt, als de oorzaak waarom zowel mens als aarde hun controle kwijtraken. Voor hem maakt deze apocalyptische verschijning dat de grens tussen natuur en cultuur verdwijnt. Maar ik beschouw dit fenomeen van verzoening tussen natuur en cultuur niet als apocalyptisch, daarom vind ik Lost in Nature een bijzondere manier waarop aandacht wordt gevraagd om anders te kijken. In deze manifestatie gaat Sri Irodikromo als curator en kunstenaar aan de slag om samen met een gevarieerde groep kunstenaars een diversiteit van kunstwerken voor het voetlicht te brengen. De kunstenaars laten zich inspireren door de onuitputtelijke bron en betekenis van natuur, waardoor Lost in Nature verschillende interpretaties van natuur geeft. Ik zie vooral de complexe relatie tussen technologie en biologie. 

Wat roept Lost in Nature bij mij op? Ik verbeeld mij een vermogen om op zo’n natuurlijk mogelijke manier te kunnen zien; onbevangen en zonder oordeel. Niet alleen de opzet van de curator roept dit bij me op, maar ook kunstwerken van de local master Peter Holman en anderen versterken het gevoel van zo-natuurlijk-mogelijk-bij-mezelf-zijn. De overige kunstenaars zijn: Clerence Ranoesetiko, Coco Duivenvoorde, Dhiradj Ramsamoedj, John Lie A Fo, Kenneth Flijders, Leonnie van Eert, Marianne Hiralal, Miguel Keerveld, Roddney Tjon Poen Gie, Shaundell Horton, Sri Irodikromo en Steven Towirjo. Allemaal vertalen de verstrengeling van natuur en cultuur zeer verschillend. Zo krijgen menselijke sporen in de natuur bij deze expositie aandacht en ook de sporen van de natuur in de mens. Voor Readytex Art Gallery (RAG) toont Lost in Nature de diversiteit van Surinaamse kunst door het gebruik van materialen variërend van “natuurpigmenten tot hout, takken en lianen, van keramiek tot afvalpapier en -plastic, en ook delen van oude houten huizen” (RAG, 2022). 

THE CYCLE OF LIFE

Life, starts with love
On the way up,
It builds with richness and fullness

Then, in the end, we pass on
This richness and life will make her
Entrance, again

Marianne Hiralal
August 4, 2022

Het antropoceen 

De periode waarin niet de natuur meer voor de aarde bepaalt, maar de mens, heet antropoceen. Wikipedia stelt dat ‘antropoceen’ de naam is die is voorgesteld voor de huidige leeftijd van de aarde; het tijdperk waarin haar klimaat en atmosfeer door de cultuur, dus menselijke interventie, gevolgen ondervinden. Volgens sommigen heeft God zich van het leven op aarde losgekoppeld, waardoor de mens de rol van God nu op zich moet nemen. Het lijkt erop dat deze ontkoppeling ook Sri Irodikromo inspireert om op zoek te gaan. Gek genoeg zie ik in haar zoektocht met Lost in Nature een manifestatie van magie als een oerkracht in de mens. Niet alleen vind ik dit terug in haar betrokkenheid als curator, ook het debat over onze consumptie van de aarde. 

Of het antropoceen bewust dan wel onbewust een focus van Lost in Nature is, weet ik niet. Ik vind wel dat Irodikromo een sfeer heeft gecureerd die het holoceen voorbijstreeft. Volgens de wetenschap begint het tijdperk holoceen met landbouwactiviteiten. Diezelfde wetenschap stelt vast dat het antropoceen met de industriële revolutie begint. Echter zegt mijn gevoel me dat het antropoceen op een ander moment begint. Of beter gezegd: mijn idee van het begin van de industriële revolutie is niet rond de 18^de eeuw in Engeland. Daarom begint de industriële revolutie voor mij bij het nulpunt van het kapitalisme wat met de oprichting van de Nederlandse West Indische Compagnie start (Dalio, 2022). In mijn ogen ligt hier een diepere bron van de uitdagingen waar wij in de 21^ste eeuw voor staan. Behalve urbanisering, als alternatieve aanleiding voor transformatie van de aarde, vind ik de 17^de eeuw een bepalend moment. Vanaf dan gedraagt het virus ‘de mens’ zich zodanig dat de aarde ziek wordt.

Bron: www.un.org/en/observances/decade-people-african-descent/slave-trade

Volledig losgekoppeld 

Ook voor Friedrich Nietzsche heeft God zich volledig van het aardse leven losgekoppeld. Naar zijn bevindingen is de goddelijke taak van de mens: “blijf de aarde trouw” (Manschot, 2020). In woorden van Lemmens (2016) is dit niets anders dan de verantwoordelijkheid voor de aarde dragen, wat het nieuwe doel van de mens is geworden. Hoe moet de mens dit doel nastreven? Waarmee? En … begrijpt de mens voldoende hoe de verantwoordelijkheid voor de aarde te dragen? Om de aarde trouw te zijn, moet de mens zichzelf eerst helen vind ik. Is stilstaan bij het collectieve trauma als gevolg van het kapitalisme misschien een eerste stap? Ook volgens Lemmens (2016): het kapitalisme is nog steeds de destructieve natuur van de mens met de grootste impact op de aarde, hoezeer de aarde ooit machtiger dan de mens is geweest. Toen heeft de cultuur ons tegen de natuur kunnen beschermen. Echter, nu lijkt het erop dat wij de natuur tegen de cultuur moeten beschermen. 

Ik zie de idee dat de natuur geen controle meer heeft als een moderne denkwijze. Omdat mijn denken in alakondre-fasi geworteld is, past het moderne karakter van het een óf het ander kiezen mij niet. Ik problematiseer de gedachte dat de natuur geen controle meer heeft. Ik zie liever mogelijkheden, wat in Suriname bekend is als zogenaamde hosselmentaliteit. Ik stel dan ook vast dat cultuur en natuur hand in hand gaan. In mijn ogen geeft zo’n perspectief de mens potentie om uit de cultuur-natuur samenwerking een draai aan hetzelfde proces te geven, waarin onze destructieve natuur transformeert tot constructieve cultuur. 

Synthese, 2022

Synthese ontstaat uit het samenkomen van these en antithese; of wel stelling en tegenstelling. In de installatie Synthese brengen kunstenaars organisch en synthetisch materiaal samen. Dit werk bestaat uit een aantal series; te weten: de door de kunstenaar Coco Duivenvoorde geperste papieren met als titel Mama Fu Doti, waarop Miguel Keerveld heeft gewerkt met druk- en schildertechnieken; schilderijen Wie Ben Ik, waarover met blauw geschilderd is; en doeken die met verschillende organische materialen en met blauwe geëxperimenteerde pigmenten zijn verwaardigd.

Kritische reflectie

De complexiteit van mens en aarde doorgronden vraagt om kritische reflectie. Behalve stilstaan bij de impact van de mens op de ecologische structuur van de aarde, vind ik het belangrijk om het verlangen of de essentie van dingen te analyseren in de hoop zodoende relaties en daaruit voortkomende gevolgen beter te begrijpen. Zo beluisterd, hoor ik de toon van de expositie Lost in Nature, waarin natuurlijke en onnatuurlijke/synthetische materialen spreken (RAG, 2022). Het is me duidelijk dat ook in Suriname de noodzaak om stil te staan bij onze ecologische voetafdruk op de natuur belangrijk is; wat het belangrijkste debat in de 21ste eeuw lijkt te zijn. Voor mij benadrukt Lost in Nature daarom de cultuur-natuurcorrelatie en zet het volgende in scène: reflecteren op natuur door vooral stil te staan bij sporen van menselijk handelen, die als restanten in de natuur terechtkomen. Ook Peter Holman lijkt hierdoor gefascineerd. Met zijn kritische toon zingt hij duidelijk een toontje hoger. Zo maakt hij onder andere van afvalmateriaal kunstwerken die letterlijk laten zien hoe cultuur de natuur koloniseert. Maar demonstreert Holman hier niet gewoon een dubbele natuur van de technologie? 

Technologie is gelijktijdig een medicijn en een gif (Lemmens, 2016), waarom ik van alakondre-fasi spreek. Daarbij voeg ik toe dat biologie niet losstaat van deze ambiguïteit die in alles als natuurlijk verlangen is geborgen. Zo wordt beweerd dat de mens niets anders is dan dezelfde ambiguïteit, of we zijn het huwelijk tussen techniek en biologie. Daarom zijn onze meest natuurlijke eigenschappen (zoals spreken) buitengewone onderdelen van de technische eigenschap van natuur. Hierom weiger ik aan te nemen dat de structuur van de natuur (en de oorspronkelijkheid van mens en aarde) verloren kan gaan. In mijn beleving transformeert alles tot andere gewaarwordingen met behoud van originaliteit of haar essentie. Een bron is toch altijd een bron? Ondanks het feit dat alles wat uit een bron voortkomt regelmatig verschillende transformaties ondergaat, vind ik niet dat de natuur als gevolg van menselijke activiteit geen baas meer van de aarde is. 

Werk van Peter Holman (L) | Sri Irodikromo, Fowru Nesi 7, installatie, African sisal fibres, beeswax, bluing, coffee, kaolin on canvas, 94x158cm, 2022 (R) | FOTO’S Courtesy Readytex Art Gallery (RAG), 2022

Hoe ik mijn oogst uit Lost in Nature formuleer: er is potentie in onze destructieve kracht. Lemmens (2016) vindt dat we hiermee uiteraard iets nieuws van de aarde moeten maken. Daarom is het de taak van de mens om het ecologisch probleem te benaderen door anders technisch te zijn. Als kunstenaar heeft Sri Irodikromo een aanzet gegeven die ze met haar rol als curator ook heeft voortgezet. Bezoekers zijn gebracht waar de mens onderdeel van is én wat onderdeel van de mens is. Daarom nog steeds mijn diepe buiging voor wat zich in dialoog met haar werk openbaart. 

+++

+++

Bronnen:

• Dalio, R. (2022, 2 maart), Principles by Ray Dalio | Principles for Dealing with the Changing World Order [Videofile]. Opgehaald van www.youtube.com/watch?v=xguam0TKMw8
• Lemmens, P. (2016, 23 aug), Radboud Reflects | Wat is het Antropoceen? [Videofile]. Opgehaald van www.youtube.com/watch?v=bqfIoFoXGL4&t=2326s
• Manschot, H., Blijf de aarde trouw: pleidooi voor een nietzscheaanse terrasofie, 2020
• Readytex Art Gallery, Persbericht van Lost In Nature, 2022

+++

Deze publicatie werd mede mogelijk gemaakt door een subsidie verleend uit het Dr. Silvia W. de Groot Fonds.

Lees meer over het Dr. Silvia W. de Groot Fonds hier.

Lees meer over Dr. Silvia W. de Groot hier.

+++

Miguel E. Keerveld (Suriname, 1982) werkt samen met het merk EdKe en de performance persona Tumpi Flow. Opgeleid in de civiele techniek opereert ‘hij’ met focus op beeldtaal en creatief schrijven. Als een hybride-intuïtief concept voert ‘zij’ politieke interventies uit die verband houden met sociale praktijk. Als onderzoeker is ‘het’ gericht op het activeren van performatieve politiek en het manifesteren van rituelen, beide gerelateerd aan creatieve counseling en civic engineering van een cyborg-feministisch project.

FOTO’S Courtesy Readytex Art Gallery (RAG)

+++