‘Sranan bere na mamyo.’ (Surinames nageslacht is een lappendeken, eenquilt.) Dat zegt Ma Memmie tegen haar adoptiedochter, Darey Ann, de protagonist in het verhaal dat de solo-expositie ALAKONDRE TORI van Kit-Ling Tjon Pian Gi ons vertelt. Deze manifestatie is tussen 4 november en 3 december 2022 in Readytex Art Gallery (RAG) geweest en gaat samen met de verschijning van het boek Het Alakondre Drakenmeisje, eveneens van de hand van Kit-Ling. Beide gebeurtenissen hebben een relatie met elkaar en de laatste is een onderdeel van het breder project van de kunstenares en schrijfster, dat op 1 oktober 2022 van start is gegaan binnen de week van het Nederlands (RAG, 2022).
Dat het masker en de mamyo in deze manifestatie opduiken doet me goed! Wie of wat precies de antagonist in deze manifestatie is, weet ik niet zo snel. Wanneer ik door het verhaal dwaal, is het vooral het masker dat met een mamyo (lappendeken) is versierd wat mij aan een antagonist doet denken … Of misschien denk ik hierbij juist aan een protagonist? Kit-Ling zegt zelf hierover: “Als je wilt praten over een protagonist en een antagonist, dan is de antagonist de wereld(en) of iedereen in de wereld(en) die Darey Ann tegenkomt.” In elk geval vind ik met name het masker en de mamyo bijzonder. In haar gebruik hiervan is Kit-Ling niet uniek. Maskers en mamyo, of het quilten, zijn heel oude gebruiken die voor mij bijna altijd vergezeld gaan van kennis en wijsheid. Daarom vraag ik me af welke kennis en wijsheid de ALAKONDRE TORI manifestatie bevatten?
Image may be NSFW. Clik here to view.Kit-Ling Tjon Pian Gi, Aan de Anyumarakreek, acryl op canvas, 80x80cm, 2022 / FOTO Courtesy Readytex Art Gallery (RAG)
Zoals mij bekend is, is het gebruik van maskers zeer bijzonder. Bij Inheemsen van de Amerikaanse continenten en in Afrikaanse ceremoniën is het belangrijk voor spirituele gebruiken. Volgens Carol Duncan (1995) behoren dergelijke objecten (met hun specifieke betekenis) tot het rijk van geloof of magie en weerspiegelen zij wonderbaarlijke transformatie. Het quilten heeft ook zijn hogere bedoeling: zo bestonden “quiltcodes uit basisvormen die in specifieke patronen waren gerangschikt om paden weer te geven” in artefacten die gereduceerde representaties van de fysieke wereld zijn (Gaskins, 2016). In Suriname (en dus ook in het werk van Kit-Ling) heeft het quilten een sterke relatie met hoe wij ons in elkaar verweven voelen, en hoe wij met elkaar verbonden zijn. Zo is het Zelf in Suriname en het Caribisch Gebied bijna altijd geheel of gedeeltelijk verstrengeld met een Ander. Dit fenomeen geeft het gebruik van quilten als kunst, traditie en/of cultuur zeker een bijzonder diepe betekenis.
Ook binnen het afrofuturisme is quilten een expressievorm. Volgens mij gaat afrofuturisme voorbij afrocentrisch denken, waarom het werk van Kit-Ling mij ook hiernaar toe brengt. Ik weet dat praktijken binnen dergelijke tijdruimtelijkheden, zoals het afrofuturisme, en het werk van Kit-Ling op voorouderlijke kracht zijn gebaseerd. Wanneer ik in ALAKONDRE TORI stap, moet ik dan ook hieraan denken: Kit-Ling maakt goed gebruik van de intuïtieve kennis van haar DNA en van alakondre-fasi. Hierom refereer ik in UDUBAKI part II naar haar werk als tegelijkertijd modern en traditioneel. Ik trek dezelfde conclusie voor ALAKONDRE TORI en het hieraan gekoppelde project Het Alakondre Drakenmeisje.
Image may be NSFW. Clik here to view.Kit-Ling Tjon Pian Gi, Mijn Alakondre Zelfportret, installatie bestaande uit drie delen, acryl, canvas, textiel, collage, 2021 / FOTO Courtesy Readytex Art Gallery (RAG)
Het Alakondre Drakenmeisje
InHet Alakondre Drakenmeisje proef ik hetzelfde: goed gebruik van de intuïtieve kennis van haar DNA en van alakondre-fasi.Het Alakondre Drakenmeisje verhaalt over een hybride persoon en supermens die Darey Ann heet. Ze heeft een groot aanpassingsvermogen van zichzelf. Het weerspiegelt in de omgevingen waarin ze terechtkomt en ze put er kracht uit om met de uitdagende situaties waarin ze belandt om te kunnen gaan. Zowel Het Alakondre Drakenmeisje als ALAKONDRE TORI rijgen verschillende versnipperingen van het Zijn aaneen tot alakondre-fasi. Kortom, ze portretteren het Zijn als mamyo.
Ik geef toe dat ik aan het begin wat moeite heb om deze rode draad in het geheel te vinden. Maar dat vind ik helemaal niet erg … Uit persoonlijke ervaring weet ik: dwalen is essentieel voor alakondre-fasi. Dit dwalen, een soort zwoegen en ploegen, doe ik overigens in mijn eigen praktijk; zowel als curator en als kunstenaar. Volgens mij is alakondre-fasi dan ook een levenslange reis. Maar behalve dat, lees ik in Kit-Lings solo-expositie ook ‘iets’anders. Iets! Niet als absoluut. Niet de norm. Niet vanzelfsprekend. Maar voorbij dat wat universeel is. Misschien zoals Austine Okwu (1979) stelt: ‘eenheid van zijn’. In wat hij impliceert als de “idee van de eenheid van zijn [zegt hij] dat alle dingen in kosmische orde en harmonie bestaan”. Kan het zijn dat dit dat ‘iets’ is waar Het Alakondre Drakenmeisje en ALAKONDRE TORI naar verwijzen? In elk geval vind ik in beiden ‘eenheid van zijn’ terug. Ook zoiets als waarvoor Nettrice Gaskins (2016) heeft vastgesteld dat het ruimte biedt “om tegelijkertijd door verleden, heden en toekomst te navigeren”, omdat “gecodeerde quilts zich ergens tussen mythe en feit” bevinden. In ALAKONDRE TORI‘lees’ ik Kit-Lings creatief proces dan ook als ritueel waarin het menselijke Zelf met een menselijke Ander in dialoog kan zijn.
Image may be NSFW. Clik here to view.Image may be NSFW. Clik here to view.Kit-Ling Tjon Pian Gi, Another Identity 1 (L), acryl, Afrikaanse print, batik, madras textiel, mixed media op canvas 60.5×60.5cm, 2022 & Another Identity 2 (R), acryl, Afrikaanse print, batik, madras textiel, mixed media op canvas 60.5×60.5cm, 2022 / FOTO’S Courtesy Readytex Art Gallery (RAG)
Verstrengeling
ALAKONDRE TORI is een verstrengeling van beeld en woord. Alvorens dit hybride werk van Kit-Ling verschijnt, kom ik soortgelijk werk van iemand anders tegen. Bij het doorbladeren van Het Alakondre Drakenmeisje gaan mijn gedachten daarom automatisch naar Alakondre verhalen uit de wereld van Soei Len. De laatste is het werk van Shantanu Soei Len Tjon dat in zeventien grappige en fantasierijke verhalen vertelt over haar imaginaire alakondre. Het verhaal van Kit-Ling gaat over het leven van Darey Ann; vanaf ze als baby in het bos is gevonden tot en met haar adolescentie. Hoewel beiden alakondre-fasi in woord en beeld verstrengelend weergaven, is er duidelijk verschil in aanpak en verbeelding. Ik laat een inhoudelijke beoordeling van beiden over aan hun lezers. Liever richt ik me op een overeenkomst in Soei Lens en Kit-Lings werk zoals ik die zie. In mijn opvatting gaan hun creatieve ideeën over die ‘eenheid van zijn’ als niet universeel verschijnsel.
In dialoog met een bezoeker van RAG hoor ik: “beneden oogt het zoet en hier moet ik de diepte in”. We staan op de eerste verdieping van de galerie, waar op dat moment de tentoonstelling This ‘revolution’ is not a tea party te zien is. Op de begane grond staat ALAKONDRE TORI. Hoewel ik de reactie van de bezoeker begrijp, zie ik ook aanwijzingen in Kit-Lings manifestatie die aandringen om het werk nader te analyseren. Mogelijk moet de bezoeker iets meer moeite hiervoor doen. Bijvoorbeeld iets meer afstand nemen? Maar er ligt een kans hier: misschien meer dialoog met derden? Zelf denk ik dat sparren goed is, waarom ik de moeite neem om te duiken in de werelden van Kit-Ling Tjon Pian Gien die vanShantanu Soei Len Tjon. Beiden hebben mijn eigen beeld en ervaring met alakondre-fasi verrijkt, waardoor ik een breder plaatje op mijn netvlies heb van hoe dit model zeer veelzijdig en uiteenlopend beleefd kan worden.
Image may be NSFW. Clik here to view.Kit-Ling Tjon Pian Gi, The birth of Alakondre (in de expo De dragers van het Beeld, in Theater Thalia, 28 april t/m 07 mei 2017: Alakondre Phoenix), 2017 / FOTO Ada Korbee, 2017Image may be NSFW. Clik here to view.Kit-Ling Tjon Pian Gi, The birth of Alakondre, installatie, 2022 / FOTO Courtesy Readytex Art Gallery (RAG)Image may be NSFW. Clik here to view.Kit-Ling Tjon Pian Gi, Another Perspective: He and She, acryl op canvas, mixed media, textiel, 60x80cm, 2023 / FOTO Courtesy Readytex Art Gallery (RAG)
Nu ik dieper op het werk van Kit-Ling Tjon Pian Gi reflecteer, brengt het mij ergens waar ik in eerste instantie niet terecht ben gekomen. Wanneer ik in 2017 voor The birth of Alakondre van Kit-Ling in theater Thalia sta, ben ik ontzettend onder de indruk. Wanneer ik in april 2023 voor het werk Another Perspective: He and She sta, gebeurt precies dat weer. Het schilderij Another Perspective: He and She is onderdeel geweest van de groepsexpositieCULTURAL CURRENTS: Miami meets Paramaribo. Dan valt het muntje. Alsof ik de diepere bedoeling van ALAKONDRE TORI enHet Alakondre Drakenmeisjepas hiermee in mij heb laten binnenschieten. Het wordt mij bevestigd: het masker en de mamyo zijn fantastische metaforen voor wat men doorgaans de identiteit noemt.
Image may be NSFW. Clik here to view.
Image may be NSFW. Clik here to view.
Image may be NSFW. Clik here to view.
Image may be NSFW. Clik here to view.
Image may be NSFW. Clik here to view.
Image may be NSFW. Clik here to view.
Image may be NSFW. Clik here to view.
Image may be NSFW. Clik here to view.
Image may be NSFW. Clik here to view.
Het project van de publicatie en de tentoonstelling ging gepaard met veel scholenbezoeken. Hier enkele indrukken.
+++
Bronnen:
Duncan, C., The Art Museum as Ritual, 1995
Gaskins, N., Afrofuturism on Web 3.0: Vernacular Cartography and Augmented Space,2016
Okwu, A., Life, Death, Reincarnation, and Traditional Healing in Africa, 1979
Miguel E. Keerveld(Suriname, 1982) werkt samen met het merk EdKe en de performance persona tumpi flow. Opgeleid in de civiele techniek opereert ‘hij’ met focus op beeldtaal en creatief schrijven. Als een hybride-intuïtief concept voert ‘zij’ politieke interventies uit die verband houden met sociale praktijk. Als onderzoeker is ‘het’ gericht op het activeren van performatieve politiek en het manifesteren van rituelen, beide gerelateerd aan creatieve counseling en civic engineering van een cyborg-feministisch project.
