Deze tekst verschijnt als tweede aflevering in de serie blogposts Méér dan rimpelingen. Ruim een jaar lang leest u elke maand wat de impact is van dertig jaar Readytex Art Gallery (RAG). In deze aflevering gaat Miguel E. Keerveld in op een zeer recent project dat hij samen met Readytex Art Gallery uitvoerde, vanaf 2021: ALAKONDRE: A Space in Time. Hij bekijkt vooral de afsluitende expositie die tevens de jubileumexpositie was voor het 30-jarig bestaan van de galerie, ECOLOGY – 30 years Readytex Art Gallery. Het project ALAKONDRE: A Space in Time laat bij uitstek zien hoe groot de impact van RAG is – en is geweest. Kortom: hoeveel rimpelingen RAG heeft veroorzaakt.
TEKST Miguel E. Keerveld, Curator-in-Residence voor het project ALAKONDRE: A Space in Time in samenwerking met Readytex Art Gallery (RAG).
In december 2022 bereikt het project ALAKONDRE: A Space in Time haar climax. Hiervoor heb ik met Xavier Robles de Medina als co-curator en Alida Neslo als erekunstenaar samengewerkt aan het experiment Manifestatie 1980-1989: Surinaamse verhalen van vreugde en verdriet. Ik ben er nog niet uit of ik wil spreken van dieptepunt of hoogtepunt. Gelukkig hoef ik hiervoor nog geen antwoord te vinden, want in dit artikel ga ik op de feestelijke afsluiting van ALAKONDRE: A Space in Time in, die met de verjaardag van Readytex Art Gallery (RAG) samenvalt.
Bigi yari
Op 8 februari 2023 werd Readytex Art Gallery (RAG) 30 jaar oud. Deze bigi yari werd gevierd met de expositie ECOLOGY – 30 years Readytex Art Gallery die werd gecureerd door Aruna Mungra, Rinaldo Klas en mijzelf. Ik koos ervoor vanaf een afstand betrokken te zijn en merkte dat er mooie dingen gebeurden. In januari 2023 deed Kurt Nahar de aftrap naar de volgende fase bij RAG met OPO YARI: een kunstmanifestatie als stap naar the next level. Maar wat is dat precies?
In december 2022 concluderen we dat de tijd is aangebroken voor een volgende fase … Een nieuw begin! Niet slechts bij RAG, maar vooral in Suriname, dat al meer dan te lang in de ban van ellende is. Tekenend is dat vreugde en frustratie hier hand in hand gaan. Van nabij en vanaf een afstand zien we een roller-coaster ride: op en neer, heen en weer. Niet alleen in december 2022 ervaren we deze ‘singulariteit’. Het lijkt er in Suriname bijna surrealistisch aan toe te gaan, waarom vooral de maand februari voor mij in het teken staat van het zo typisch Surinaamse vermogen, waarin frustratie en feesten samengaan. Echt alakondre-fasi dus. Ook in februari 2023 manifesteert de alakondre-climax zich weer. Wat voel ik hierbij en waar denk ik in dit verband aan? Eerst relateer ik de februari-situatie aan Manifestatie 1980-1989: Surinaamse verhalen van vreugde en verdriet. Daarom verlang ik het liefst naar stilte. Maar deze bijzonderheid en de onzichtbaarheid achter deze manifestaties roepen juist meer vragen bij me op. Misschien wil de huidige situatie het tegenovergestelde: geen stilte meer. Ik worstel niet alleen met een gevoel van onmacht, wat maakt dat ik nog geen plek kan geven hieraan, maar ben geworpen in emoties voorbij frustratie … Ook voorbij vreugde en verdriet. Dan valt me iets op: we zijn verwikkeld in een toestand van geworpenheid. De mens is geworpen in een bepaalde omgeving, volgens Martin Heidegger. Maar de mens is zichzelf ook vooruit in het ontwerpen van zijn eigen leven, stelt hij vast en vindt dat de zin (of betekenis) van ‘zijn’ de tijd is. Voor Heidegger keren verleden, heden en toekomst terug op het niveau van het Dasein (het er-zijn) als ‘geworpenheid’, ‘articulatie’ en ‘ontwerp’ (Gadamer, 2023). Ik ben nogal benieuwd naar hoe dit er-zijn zich afspeelt in ons collectieve bewustzijn. En vooral: wat kunnen we er zelf aan doen?
Behalve één van de curators is Rinaldo Klas ook de erekunstenaar van de expo in februari. Hij is vanaf het prille begin van RAG een belangrijke steunpilaar. Geïnspireerd door een selectie uit zijn werk zijn de thema’s mens/natuur, spiritualiteit en abstractie vastgesteld voor deze manifestatie (RAG, 2023). Daarom is zijn artistieke oeuvre gebruikt voor de bigi-yari-viering van RAG en is zijn werk de inspiratie voor de vorm en de inhoud van ECOLOGY – 30 years Readytex Art Gallery. Hierin hebben bezoekers tussen 9 februari en 4 maart 2023 de gelegenheid gehad om een visuele reis in de kunstontwikkeling te maken, volgens de route mens/natuur, spiritualiteit en abstractie. Ik denk dat degene die goed heeft durven kijken naar het ecosysteem dat RAG de Surinaamse kunst biedt, veel meer heeft kunnen proeven. Ik voel dat de intentie van ALAKONDRE: A Space in Time, in relatie tot collectieve geworpenheid, hier gestalte krijgt. Naar Heideggers model is de vraag: Wat is de zin van er-zijn en hoe krijgen we er zicht op?
Ecosysteem
Bij de term ecosysteem denk ik onder andere aan diversiteit en samenhang. Volgens Aruna Mungra is in ECOLOGY – 30 years Readytex Art Gallery ecosysteem vooral gebruikt voor “de wisselwerking en kruisbestuiving […] van verschillende partijen die betrokken zijn” bij het geheel. Zo uit Marieke Visser zich bij de opening van deze expo: “Dankbaar […] dat RAG er is en dat we deel mogen zijn van het alakondre-ecosysteem dat het inmiddels is”. Dit systeem betreft niet alleen kunstenaars, kopers en/of verzamelaars, publiek en/of het team dat het steeds mogelijk maakt om ruimte en tijd voor diverse kunstmanifestaties en wat erbij komt kijken beschikbaar te stellen. In deze ecologie verblijft ook de ongrijpbare afhankelijkheid van mysterieuze belanghebbenden en de gehele Surinaamse samenleving, want alle belanghebbenden beïnvloeden ons alakondre-ecosysteem omdat alle partijen direct en indirect op elkaar inspelen, zoals RAG vaststelt (RAG, 2023).
RAG organiseert de expositie niet alleen om te prikkelen. De galerie nodigt ons juist uit om na te denken over het belang van onze eigen kunstecologie. Voor directeur Monique NouhChaia SookdewSing is het goed als dit systeem de beeldende kunst in Suriname in stand houdt omdat artistieke kritiek, innovatie, ethiek en grensverlegging kunnen bijdragen aan duurzaamheid voor allen. Want zoals ik het zie, vormt het ecologisch geheel ook in de kunst een (t)huis. Wikipedia: ecologie is de leer van de huishouding van de natuur. In mijn beleving geldt dit ook voor de cultuur. In de ecologie wordt vooral naar systemen gekeken als onderdeel van biologie of technologie. De wisselwerking tussen organismen, mechanismen, leefgemeenschappen en de omgeving is dus een ecosysteem volgens Ensie. RAG laat een divers beeld zien in haar 30-jarige ecosysteem. In haar ondersteuning aan het lokale kunstmilieu demonstreert ze haar kunstecologie als artistieke interactie van mens en alles voorbij de mens. Daarom is de benadering van ecologie in ECOLOGY – 30 years Readytex Art Gallery gericht op wisselwerking en de kruisbestuiving die ervoor zorgt dat we gezamenlijk, en ondersteund door bijzondere cultuur- en natuurkrachten, kunnen werken aan verduurzaming van de Surinaamse maatschappij. Daarom is het zo belangrijk het klimaat in de Surinaamse kunst de nodige aandacht, ondersteuning en waardering te geven.
Bij ecologie denk ik ook aan een systeem dat fungeert op basis van patronen. De PDCA-cyclus is zo’n patroon. PDCA staat voor Plan, Do, Act en Check en is een model om zelfvoorzienend te kunnen opereren omdat het ervoor zorgt dat een systeem zichzelf continu verbetert. In mijn werk als beoordelaar van managementsystemen pas ik dit ecologische fenomeen altijd toe. Dan spelen de volgende zaken op alle niveaus. Plan: Hoe bepalen relaties met stakeholders de netwerken waarvan zo’n organisme afhankelijk is? Do: Wat zijn cruciale zaken die als in- en output fungeren binnen de complexiteit van die ecologie? Check: Wanneer moet worden bijgesteld zodat het systeem kan voortbestaan? Act: Welke duurzame acties zijn nodig? In een ideale situatie van een goedwerkend systeem, gaat de PDCA-cyclus vanzelf; zowel in de natuur als in de cultuur. Wikipedia stelt dat een ecosysteem de volgende kenmerken heeft:
- Afhankelijk van netwerken die uit diverse relaties zijn opgebouwd
- Circulatie van energie en materie waarin output ook input is
- Een dynamisch evenwicht dat zorgt voor duurzaamheid
- Een open systeem dat zelfherstellend is om verstoringen op te vangen
Focus en samenstelling
ECOLOGY – 30 years Readytex Art Gallery toonde kunstwerken uit drie decennia. Uit de ecologie van RAG, die al 30 jaar doorlopende kruisbestuiving en wisselwerking tot stand brengt, werden kunstwerken gekozen om haar kunstontwikkeling met het publiek te delen. De keuze werd gemaakt op basis van een selectie uit het werk van Rinaldo Klas wat de katalysator is geweest voor focus en samenstelling van deze expositie. “Geïnspireerd door deze selectie stelden de curators een chronologisch opgebouwde collectie samen bestaande uit werk van alle aan de galerie aangesloten beeldend kunstenaars, gerangschikt naar de onderling met elkaar verbonden thema’s.” (RAG, 2023) Hoewel ECOLOGY – 30 years Readytex Art Gallery ook een moment van bezinning is – om te bedanken voor ondersteuning in de afgelopen dertig jaar en stil te staan bij wat het artistieke ecosysteem van RAG te bieden heeft – weerlegde de expositie vooral ook datgene waar ook Rinaldo zijn kunst ons aan herinnert: de balans tussen het menselijke en het anders-dan-menselijke. Aan de oppervlakte toonden de werken in de expo diversiteit van onder andere de mens, de flora en de fauna die Suriname rijk is. Echter zag ik meer gebeuren onder de oppervlakte van deze manifestatie.
Als voorbeeld neem ik munayniyuq. Zoals alakondre-fasi is munayniyuq een samengestelde term die is gevormd uit de Quechua begrippen: muna wat als ‘begeerte’ of ‘liefde’ kan worden vertaald, en yuq is het “achtervoegsel dat bezit aangeeft, of de plaats waar iets vandaan komt”. Volgens Marisol de la Cadena (2015) vertaalt de Franse linguïst Cesar Itier munayniyuq als “krachtig persoon die bevelen geeft” en zelf vertaalt ze het begrip als “eigenaar van het testament”. De terugblik op ALAKONDRE: A Space in Time en de relatie tussen de climax van dit proces en het huidige Suriname maken dat ik aan een dergelijk fenomeen moet denken. Het voelt heel speciaal, en voorbij toeval, dat de omstandigheden die leidden naar ECOLOGY – 30 years Readytex Art Gallery mij veel meer bewust hebben gemaakt van de rol en het belang van Alida Neslo en Rinaldo Klas als mentoren van dit traject. Rinaldo laat zich inspireren door de relatie tussen verschillende soorten in hetzelfde milieu. Anders gezegd: de werking van ecosystemen. Alida duwt ons naar alakondre-fasi. En ik … Ik ben slechts overtuigd van een onzichtbare curator van het alakondre-ecosysteem waarin ik mag meereizen: een eigenaar van het alakondre-testament.
ALAKONDRE: A Space in Time werd als case study uitgevoerd. Toen ik eraan begon was ik een fellow van cohort 4 van DAS bij de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Eerst zou ik van 2021 tot en met 2024 hieraan deelnemen. De overtuiging die mij hiertoe bracht is dat het noodzakelijk moest zijn voor het langetermijnproject van tumpi flow tussen 2015 en 2024. Maar het lot besliste anders en in juli 2022 besloten DAS en ik de relatie te beëindigen; gewoon om een stom visum dat mij niet werd toegekend.
Ik denk dat ik mijn best heb gedaan en voel me al bijna bevrijd van deze ‘last’. Met plezier en vanuit dankbaarheid heb ook ik een bijdrage geleverd aan het alakondre-ecosysteem. Ik ben daar trots op en blij met het resultaat dat is bereikt met ondersteuning van Aruna Mungra, Kurt Nahar, Sri Irodikromo en Xavier Robles de Medina én onder begeleiding van Alida Neslo en Rinaldo Klas. Uiteraard ook tevreden voor de samenwerking met alle betrokken kunstenaars, het RAG-team en de DAS-ecologie. Zoals ik Alida beschouw als moeder van de hedendaagse kunst in Suriname, net zo zie ik Rinaldo als artistieke vader van het proces. Daarom is zijn werk leidraad geweest voor de opbouw van de bigi yari-tentoonstelling, waarbij “uit de drie decennia van het bestaan van de galerie eerst werkstukken van deze stonfutu [zijn] geselecteerd”, waarna de curators een chronologisch opgebouwde collectie samenstellen bestaande uit werk van alle bij de galerie aangesloten kunstenaars. Vanuit het diepste punt in mijn hart feliciteer ik RAG en samen met tumpi flow dank ik in het bijzonder Monique NouhChaia SookdewSing hartelijk voor de ruimte geboden om de case study op het fundament van 30 jaar Readytex Art Gallery te mogen uitvoeren.
+++
Bronnen:
- Cadena, M. de la, Earth beings: ecologies of practices across Andean worlds,2015
- Gadamer, H., Filosofie Magazine, artikel ‘Das Nichts nichtet’ (Het Niets nietst), 2023
- Readytex Art Gallery, persbericht expositie ECOLOGY, 2023
- Readytex Art Gallery, speeches Monique NouhChaia SookdewSing en Marieke Visser, 2023
- Readytex Art Gallery, videoarchief expositie ECOLOGY, 2023
+++
Deze publicatie werd mede mogelijk gemaakt door een subsidie verleend uit het Dr. Silvia W. de Groot Fonds. Dit is de laatste blogpost in deze reeks.
Lees meer over het Dr. Silvia W. de Groot Fonds hier.
Lees meer over Dr. Silvia W. de Groot hier.
TEKST Miguel E. Keerveld
Miguel E. Keerveld (Suriname, 1982) werkt samen met het merk EdKe en de performance persona tumpi flow. Opgeleid in de civiele techniek opereert ‘hij’ met focus op beeldtaal en creatief schrijven. Als een hybride-intuïtief concept voert ‘zij’ politieke interventies uit die verband houden met sociale praktijk. Als onderzoeker is ‘het’ gericht op het activeren van performatieve politiek en het manifesteren van rituelen, beide gerelateerd aan creatieve counseling en civic engineering van een cyborg-feministisch project.
FOTO’S Courtesy Readytex Art Gallery (RAG)
+++