Caleidoscoop van de Surinaamse kunstgeschiedenis. Nu in de kijker: Alphons en Anton Faverey

Sinds het begin van de coronapandemie, in 2020, zoomen Marieke Visser, Ellen de Vries & Myra Winter regelmatig over het thema dat hen na aan het hart ligt: de beeldende kunst van Suriname. Zij delen hun kennis, archieven en inzichten met elkaar – en nu ook met de SAX-lezers – en kijken als het ware gezamenlijk door een caleidoscoop, doen mooie ontdekkingen en proberen hiaten in de kennis op te vullen. Hun droom is een toegankelijke databank creëren over de Surinaamse kunstwereld. Wilt u helpen deze droom te verwezenlijken, zodat meer blogposts als deze mogelijk gemaakt worden? Of heeft u suggesties waar wij onze kijker nog meer op kunnen richten? Stuur een mail met wat u kunt betekenen voor ons naar srananart@gmail.com.

In deze blogpost kijken we naar de gebroeders Alphons Faverey (Alphonsus Ignatius Faverey, roepnaam: Fons, 1900-1979) en Anton Faverey (Antonius Thomas Faverey, roepnaam: Anton, Tonny, 1905-1981). Het geboortehuis van de gebroeders Faverey stond aan de Van Idsingastraat 9, Paramaribo, Suriname. Deze twee broers hebben een mooi oeuvre achtergelaten dat tot nu toe onderbelicht is geweest, en meer aandacht verdient. Deze keer een uitgebreide kennismaking met een slideshow van een deel van Antons mooie werk uit de Collectie Feinland. Een volgende keer kijken we naar de werken die zich bevinden in de privécollectie van de familie Faverey en die bij het Surinaams Museum …  Kent u werk van de broers? Weet u waar zich werk bevindt? Ook daarvoor mag u ons mailen op bovenstaand adres.

De levensgeschiedenissen van Alphons en Anton Faverey bieden een inkijkje in het toenmalig kunstklimaat. Een professionele opleiding was er niet, hun eerste artistieke vaardigheden deden de Favereys op bij reizende kunstenaars als de Griek John Pandellis (1896-1965) en de eerdergenoemde Jauneau. In die tijd was het zeker niet mogelijk om van kunst te leven. Alphons was arts, oogarts, en later, van 1955 tot 1958, ook minister van Volksgezondheid en directeur van het Diakonnessenhuis, die schilderde in zijn vrije tijd. Anton werd (teken)leraar op de Hendrikschool en de A.T. Calorschool en was ook als musicus (cello en gitaar) zeer verdienstelijk. De broers bewogen zich in een tijdperk waarin het kunstonderwijs zich professionaliseerde en er een brug werd geslagen tussen de kunstenaar en zijn publiek in de vorm van tentoonstellingen bij onder meer de tentoonstellingsruimte van de firma Varekamp & Co in de Domineestraat in Paramaribo en de eerste Nationale Kunstbeurs, in 1965. Alphons en Anton Faverey waren nationalisten van het eerste uur in hun zoektocht naar een eigen Surinaamse stijl en identiteit, een eigen Surinaamse School, lang voordat de onafhankelijkheid van Suriname in zicht was. Hun schetsboeken, tekeningen en werken laten zich niet alleen lezen als een bijzondere cultuurgeschiedenis van het (post)koloniale Suriname, maar ook van de andere Koninkrijksdelen: Nederland en Indonesië, waar ze voor korte tijd verbleven. Alphons maakte de verschrikkingen van de jappenkampen aan den lijve mee en legde die haarscherp vast in zijn schetsboeken. Kortom: de namen van deze twee belangrijke kunstenaars mogen niet ontbreken in de canon van de gedeelde kunstgeschiedenis van Suriname en Nederland.•

+++

In gesprek met Robby Faverey

Veel informatie voor de caleidoscoop is afkomstig van Robby Faverey (Paramaribo, 1948), zoon van Anton Faverey. Via mail en ook enkele live ontmoetingen werd er informatie en anekdotes uitgewisseld.

Over het verschil tussen de kunst van Alphons en Anton, zegt Robby Faverey – beroepsmusicus – dat zijn vader Anton schetsmatig werkte, oom Alphons was van de details.

Ook beschrijft Robby zijn vader Anton als iemand van de momentopnames.

Robby toont in bovenstaand filmpje een schetsje dat zijn vader van hem maakte als jongetje spelend op het bed; een moment dat spontaan door zijn vader werd vastgelegd.

Werk van Anton Faverey werd geselecteerd voor de tentoonstelling (en catalogus) Hedendaagse kunst uit Suriname, onder auspiciën van STICUSA in Arti et Amicitae in 1967. Opmerkelijk is dat hij zich in deze catalogus niet zo zeer als representant van de moderne kunst liet vastleggen, maar als musicus. Achter deze gitaar gaat nog een verhaal schuil …

Anton is hier gefotografeerd met een hele dure gitaar; een Hermann Hauser 1 uit Duitsland. “De Stradivarius onder de gitaren”, volgens Robby Faverey. “Het verhaal is aldus. Mijn vader kocht bij Kersten een grammofoonplaat waarop de wereldberoemde Spaanse gitarist Andres Segovia speelde op een Herman Hauser 1-gitaar. Bij het horen hiervan ging een wereld van klankkleuren voor Anton, mijn vader, open. Wat een verschil met de goedkope gitaar (gekocht bij Kersten) waar hijzelf op speelde. Koste wat koste moest hij ook zo een gitaar bemachtigen.

Aangezien opa Jacobus het geld van Anton al jaren beheerde moest hij in overleg met opa.

Toen die vernam waarvoor hij het geld wilde gebruiken – dat was in die tijd (jaren dertig) een enorm bedrag – zei hij: “Anton je gaat toch niet zoveel geld betalen voor een balata-en-gold-digger-instrument?!” In die tijd kwamen er veel goudzoekers uit de Caribische eilanden. Toen was Anton voor het eerst in zijn leven brutaal tegen zijn vader en zei: “Ja maar het is mijn geld!” En zo werd er voor de Hauser-gitaar geld overgemaakt. Maanden gingen voorbij, een jaar hij hoorde maar niets. Opa Jacobus zei: “Ik had je gewaarschuwd!” Na anderhalf jaar kwam er bericht dat de gitaar was verstuurd.

Robby: “Anton Faverey is bekend bij de familie Hauser. Zij houden een lijst bij van alle gemaakte gitaren en de eerste bezitters. Mijn vader heeft jarenlang correspondentie gehad  met deze familie. Nu zijn er vier generaties Hauser. Enkele jaren geleden bezocht ik het atelier en ontmoette Hauser 3-vader en Hauser 4-dochter (de eerste vrouwelijk Hauser). Wachttijd voor de levering van zo’n gitaar is tussen de zeven en tien jaar.”

+++

Slideshow werk Anton Faverey in Collectie Feinland

Anton Faverey exposeerde in Suriname onder andere in het Kunstcentrum Pro Arte van het echtpaar Feinland. De joodse, in Wenen geboren violist Alexander Feinland (1900-1967), vluchtte in 1938 voor de naziterreur in Europa naar Suriname, samen met zijn vrouw: de Amsterdamse celliste Johanna Albertine Elisabeth (Bep) Bos Janszen (1896-1988). Hier gaf het in Europa vermaarde duo concerten en wijdde het zich volledig aan de schone kunsten. In hartje Paramaribo verrees aan de Hofstede Crulllaan 3A een prachtig woonhuis, tevens kunstcentrum, met een akoestiek die klonk als een klok. Kunstcentrum Pro Arte, zoals het genoemd werd, deed dienst als concertzaal voor de lokale musici. Er werden onder andere koorlessen, poppentheatervoorstellingen en kunstexposities georganiseerd. Een van de exposanten was dus Anton Faverey. Na de oorlog verlieten de Feinlands Suriname om na omzwervingen weer terug te keren naar Nederland.

De werken in onderstaande slideshow komen uit de Collectie Feinland, eigendom van Michiel van Kempen. Enkele afdrukken werden gepubliceerd in het kunstblad Pro Arte, het ‘Tijdschrift der Schoone Kunsten’, het tijdschrift van de Feinlands dat op 20 januari 1940 voor het eerst verscheen. De copyrights op de beelden berusten bij de erven Faverey. De foto’s voor de slideshow zijn gemaakt door Ellen de Vries.

+++

Twee werken van Alphons Faverey

+++

Tijdgenoten

• Leo Glans (1911-1980)
• Govert Jan Telting (1905-1988)
• Wim Bos Verschuur (1904-1985)

+++

Bio’s

Kijken door de caleidoscoop van de Surinaamse kunstgeschiedenis met Marieke Visser, Ellen de Vries & Myra Winter

Marieke Visser woonde als kind achtereenvolgens in Saoedi-Arabië, Burundi, Thailand en Suriname. (En tussendoor, maar dat lijkt zo niet noemenswaardig, in Nederland. Onder meer in de saaiste stad van Nederland.) Zij woont en werkt in Suriname als freelance schrijver en redacteur en werkt mee aan projecten over kunst & cultuur, geschiedenis en toerisme. Het thema in haar literaire werk is de zoektocht naar identiteit, of zoals zij zelf zegt: ‘een zoektocht waardoor ik mij thuis voel in Suriname, een land dat worstelt met dezelfde vragen als die ik mijzelf stel’. Zij werkte onder meer mee aan de bundel Nola Hatterman. Geen kunst zonder kunnen (Waanders, 2021). Tevens is zij hoofdredacteur van het Surinaamse digitale platform over beeldende kunst Sranan Art Xposed.

Ellen de Vries verhuisde op haar 18^e vanuit Drenthe naar Amsterdam en pendelt sinds 1998 regelmatig op en neer tussen Suriname en Nederland. Ze is onderzoeker, schrijver en publicist; in haar multimediale producties toont zij bijzondere belangstelling voor het gedeelde verleden van Suriname en Nederland. Het was in Paramaribo dat haar liefde voor de beeldende kunst werd gewekt.

Zij was gastcurator van de expo Surinaamse School. Schilderkunst van Paramaribo tot Amsterdam in het Stedelijk Museum Amsterdam, publiceerde o.a. Nola. Portret van een eigenzinnig kunstenares (Klapwijk & Keijsers, 2008) en stelde de bundel Nola Hatterman. Geen kunst zonder kunnen (Waanders, 2021) samen.

Myra Winter ontwikkelde haar liefde voor de beeldende kunst in Suriname, waar zij in 1995 voor het eerst aankwam. Zij werkte in het Surinaams Museum, toen daar de tentoonstelling Twintig jaar beeldende kunst in Suriname, 1975-1995 werd voorbereid. Van 16 december 1996 t/m 16 februari 1997 was deze tentoonstelling ook te zien in het Stedelijk Museum Amsterdam. Zij was van 1997 tot 2004 verbonden aan de Galerie Nola Hatterman in Amsterdam, waar Surinaamse kunstenaars exposeerden. In de Amsterdamse kunstenaarssociëteit Arti et Amicitiae toonde ze in 2019-2020 een deel van haar Surinaamse kunstcollectie, gecombineerd met werken uit de collectie van Carl Haarnack, in de expo: Brasa mi ori/Groet me met… Voor Stadsherstel Amsterdam cureerde zij in 2022 de tentoonstelling Luku/Omzien naar… hoe Suriname inspireert en verbindt.

Zij beschikt over een grote database betreffende de beeldende kunst in Suriname. In 2021 werkte ze mee Nola Hatterman. Geen kunst zonder kunnen. Voor de biografie van Erwin de Vries door Hanneke Oosterhof verricht ze research.

+++

Sneakpreview

Wat u volgende maand van ons kunt verwachten!

Van vrolijke reisverhalen tot grimmige kampverslagen; een inkijkje in de schetsboeken van de broers uit het privéarchief van Robby Faverey …

Over het reisverslag van Anton dat hij maakte van de reis naar Belém, Brazilië, de gedetailleerdheid daarvan, zegt Robby dat dit vermoedelijk uniek in zijn soort is.