TEKST Miguel E. Keerveld, Curator-in-Residence voor het project ALAKONDRE: A Space in Time in samenwerking met Readytex Art Gallery (RAG).
Wi Alakondre werd ter ere van Soeki Irodikromo samengesteld. In Soeki’s leven en kunst was alakondre de absolute drijfveer, waardoor deze alakondre-grondlegger vanuit deze drijfveer werkte, dacht en handelde. Niet gek dat zijn oeuvre met Wi Alakondre werd bekroond. Als local master van deze manifestatie werd Leo Wong Loi Sing uitgekozen wiens stijl overeenkomsten met die van Soeki heeft. Beiden zijn van dezelfde generatie en ze zijn goede vrienden geweest (RAG, 2022). De overige kunstenaars van wie werk getoond werd in Wi Alakondre, zijn John Lie A Fo, Kenneth Flijders, Kurt Nahar, Paul Chang, René Tosari, Rinaldo Klas, Roddney Tjon Poen Gie, Shaundell Horton, Sunil Puljhun en Sri Irodikromo. Ook met deze manifestatie pakte Sri groot uit, vanuithaar rol als curator. Toen ik binnenstapte dacht ik: geen wonder want ze verkeert vast in gezelschap van vader Soeki.
Verdrongen informatie
Mijn poging is om verdrongen informatie in Wi Alakondre opte sporen. Deze manifestatie zet Soeki Irodikromo neer als een godheid. Bij het binnenstappen zie ik een door Erwin de Vries gemaakte bronzen kop en een door Sri Irodikromo geschilderd portret. Beiden van Soeki. Verder kom ik portretten tegen die in de loop der jaren door verschillende kunstenaars van hem gemaakt zijn. Peter Holman maakte met fotomateriaal uit Soeki’s leven een speciaal kunstwerk voor Wi Alakondre. Het is duidelijk: hier krijgt Soeki bijna alle aandacht. Maar vooral zijn eigen werk, een keramische totem, vind ik magisch. Wanneer ik het analyseer, valt me op dat blauw de dominante kleur erin is. Een kleur die ontzettend aanspreekt en voor mij in elk geval in zijn diepste essentie en verschijningen ideaal is. Ook Sri laat zich door deze kleur en Soeki’s totem inspireren, waardoor ze van de andere kunstenaars vooral werken selecteert waarin blauw spreekt (RAG, 2022). Omdat blauw eerder in het project ALAKONDRE: A Space in Time is voorgekomen, weet ik dat de focus op blauw niet zomaar is. In deze specifieke context is de manifestatie van deze kleur steeds in eenzelfde context; zoals in Sri haar solo-expositie getiteld UDAN LIRIS (zachte regen) waarin ze aangeeft dat blauwsel in de Surinaamse culturen gebruikt wordt als lichaam voor het communiceren met beschermengelen (RAG, 2021), en in de solo-expositie Threads of Identity van Shaundell Horton die onder meer haar kunstwerk Su Blue laat zien. In de natuur komt blauw veelal als ‘gestructureerde kleur’ voor. Gestructureerde kleuren zijn macroscopische structuren die reflecties creëren via licht zodat onze ogen die als kleur waarnemen. Pigmenten echter werken anders. Die zijn organische moleculen (Be Smart, 2018). Vanwege de zeldzaamheid van blauw in de natuur en de technologische bijzonderheid van de biologie, om blauw als structureer te manifesteren, associeer ik deze kleur met magie. Waarom gebruikt Sri de magische substantie van deze kleur in Wi Alakondre? Haar artistieke intentie laat ik over aan de vrijheid van de kunstenaar, maar de verschijning van deze kleur raakt me diep.
Zo gebruik ik deze kleur zelf ook voor het uitdragen van Afro-futurisme voorbij een Afro-centrische focus. Ik ben vooral in het Afro-futurisme geïnteresseerd omdat het als hybride tijdruimtelijkheid werkt (Gaskins, 2015). Mogelijk heeft het me in 2015 gecoupt, toen ik heb besloten om verbinding te maken met iets wat ik nu mijn performance persona tumpi flow noem. Tot en met 2024 concentreert het zich op mijn eigen artistieke drang. Met alle frustraties die het teweeg brengt, herbergt het ook fascinaties die zich richten op hetgeen dat maakt waarom ik me nu afvraag: waarom werkt Sri hier weer met de magische substantie van blauw? Mijn eigen fascinatie met dezelfde kleur vind ik in onze collectieve ervaring terug: herinneringen aan de Trans-Atlantische slavenhandel, de contractarbeiders, de daaropvolgende industriële revoluties. In mijn eigen praktijk beschouw ik deze kleur als broodnodige reactie op de International Decade for People of African Descent (2015-2024).
De verbeelding
Ik graaf diep in de verbeelding … Maar denk soms ook: waarom roep ik ‘die ellende’ op? Meestal bevraag ik spirituele, politieke, sociaalmaatschappelijke en historische omstandigheden. Die vragen spelen al enige tijd in mijn hart en spoken door mijn brein. Misschien overvalt eenzelfde ‘vervloekte zegen’ ook Sri? En met haar vele anderen, zoals Soeki Irodikromo, Alida Neslo en Wilgo Baarn. Allemaal hebben gemeen dat ze gefascineerd zijn met alakondre. Diezelfde drang vind ik terug in de ambitie van Sri. Ze gaat verder dan de geschiedenis en het menselijke. Daarom beschouw ik deze manifestatie dan ook als een ritueel waarin voorouderlijke ervaring en kennis zich openbaart door middel van hedendaagse kunst.
Aangezien de magische substantie van kleur alle zintuigen prikkelt (Taussig, 2009), zie ik Wi Alakondre als proces waarin blauw een lichaam is voor het helen van de gewelddadige geschiedenis van de mensheid. Zo is deze manifestatie niets slecht een mechanisme van creolisering, maar eerder een verstrengeling van Caribische theorie van het Kennen en van het Zijn die we mogelijk goed kunnen gebruiken om anders en vanuit een nieuwe tijdruimtelijkheid koloniale en klimaatcomplexiteiten te confronteren. Zo lijkt het er sterk op dat Sri via alakondre ook de klimaatcrisis onder de loep neemt. Maar dan specifiek als een hybride verschijning met nieuwe denkbeelden op zoek naar oplossingen voor de gevolgen van de klimaatcrisis en het kolonialisme. Hierin vind ik een alternatieve benadering van tijd en ruimte: alakondre-fasi. De term alakondre staat tegenover de term apartheid en betekent allesomvattend; fasi is model of methode. Het lijkt haaks te staan op het eurocentrisme van de laatste eeuwen in de menselijke geschiedenis.
Alakondre-fasi
Ik zie alakondre-fasi als de ‘ethische gevoeligheid’ van Emmanuel Levinas (geciteerd in Keij, 2021). Hij zegt dat het “een directe focus op de naaste in mijn nabijheid” is en stelt het voor als appèl: alles in de alledaagse omgang met anderen, bewust en onbewust. Voor het appèlis in verbinding zijn met ‘een ander’ nodig. Om het appèl te begrijpen, moet men zijn denken, gevoelens en handelen bevragen (Keerveld & Bijlhout, 2023). Hoewel het individu het vermogen heeft om op te merken dat bij hem/haar iets merkwaardigs ontstaat in relaties met anderen, ontstaat deze openbaring meestal in het onbewuste. Daarom spreekt Sigmund Freud (geciteerd in Gay, 2006) van ‘verdringing’ en ziet slaap als een voorwaarde die het mogelijk maakt om dit ‘verdrongen materiaal’ in het bewustzijn op te laten duiken.
Dromen zijn niet slechts vervullingen van verdrongen wensen. In de volksopvatting voorspellen ze de toekomst, waarvan wordt beweerd dat die toekomst is zoals we die zouden willen zien. Het maakt niet uit of dat nou de psyche van het individu is of die van een volk. Daarbij werkt de volksziel zo: “wat ze wenst, dat gelooft ze” (Freud geciteerd in Gay, 2006). Ik weet: wat een volk gelooft, is waar ze naar toe werkt. Deze hoopvolle wens proef ik in Wi Alakondre die bij Readytex Art Gallery (RAG) heeft plaatsgevonden tussen 8 september en 1 oktober 2022. Kan de verdrongen informatie in Wi Alakondre leiden tot de droommodus voor de volksverbeelding?
Wi Alakondre is een methode om tijd en ruimte anders te ervaren. Als alternatieve kennis. Uitgaand van wat Freud (geciteerd in Gay, 2006) beweert, “filosofen hebben tot nu toe geen reden gehad zich bezig te houden met een psychologie van de verdringing”, slaat Sri mogelijk hiermee haar vleugels uit om te vliegen in de richting van een dergelijke psychologie. Ten eerste lijkt haar manier opeen methode van zelforganisatie, wat veel meer is dan een economische of politieke eenheid (Mbembe, 2017). Ik noem het een brasa-ethiek(omhels-ethiek)die normen vertegenwoordigt in ‘het superego van de mens’. In de perceptie van Freud (geciteerd in Gay, 2006) een eigenschap die de kloof tussen onontwikkelde massa en filosofische denker kan vermijden om “de band van gemeenschappelijkheid, die zo belangrijk is voor het behoud van cultuur, in stand te houden”.
Bronnen:
- Be Smart, (9 januari 2018). Why Is Blue So Rare In Nature? [Videofile]. Opgehaald van www.youtube.com/watch?v=3g246c6Bv58
- N. Gaskins, Afrofuturism 2.0: Vernacular Cartography, Time & Space,2016
- P. Gay, Het onderbewuste: De draagbare Freud. Een keuze uit zijn werk,2006
- M. Keerveld & C. Bijlhout, Niveau 2 afstudeerscriptie Academie voor Coaching & Counseling in Suriname,
Zelfreflectie als kwetsbare ruimtelijkheid: coachen en counselen van kunstenaars met ‘alakondre-fasi’,2023
- J. Keij, Tijd als kwetsbaarheid in de filosofie van Levinas,2021
- A. Mbembe, Een politiek van vijandschap, 2017
- Readytex Art Gallery (RAG), Persbericht expositie UDAN LIRIS, 2021
- Readytex Art Gallery (RAG), Persbericht expositie Wi Alakondre, 2022
- M. Tuassig, What Color is the Sacred,2006
+++
+++
Deze publicatie werd mede mogelijk gemaakt door een subsidie verleend uit het Dr. Silvia W. de Groot Fonds.
Lees meer over het Dr. Silvia W. de Groot Fonds hier.
Lees meer over Dr. Silvia W. de Groot hier.
+++
Miguel E. Keerveld (Suriname, 1982) werkt samen met het merk EdKe en de performance persona tumpi flow. Opgeleid in de civiele techniek opereert ‘hij’ met focus op beeldtaal en creatief schrijven. Als een hybride-intuïtief concept voert ‘zij’ politieke interventies uit die verband houden met sociale praktijk. Als onderzoeker is ‘het’ gericht op het activeren van performatieve politiek en het manifesteren van rituelen, beide gerelateerd aan creatieve counseling en civic engineering van een cyborg-feministisch project.
FOTO’S Courtesy Readytex Art Gallery (RAG)
+++