What: De Naakte Waarheid [The Naked Truth]

When: January 26 until June 16, 2019

Where: Rijksmuseum Twenthe, Enschede, the Netherlands

De Naakte Waarheid [The Naked Truth] is an ambitous exhibition with many prestigious artists participating. From Suriname Ken Doorson participates with his work ‘Humano’. It is made from plastic recycle material.

The search for identity, and the role of history and culture in the formation of that identity, is an important theme in the work of Ken Doorson (1978). ‘The color black contains a bit of every color, that is how I see the world’, he says.

‘I AM CONSTANTLY TRYING TO FIND A SYNERGY BETWEEN COLOR, SHAPE AND EXPRESSION.’ – Ken Doorson

‘Humano’, poly resin and recycled, shredded hard plastic, 2017

From the website of the Rijksmuseum Twenthe: ‘The Naked Truth tells the history of the development of Western man from the Renaissance to the 21st century. An exhibition about people who dare to admit uncertainty and doubt in their urge for knowledge and self-development, but also have to learn to deal with the freedom that man has created for himself and, ultimately: the consequences. For how will man relate to his technical inventions in the coming century? To the ecological changes that he brings about? And how does he live with people who do not necessarily share his worldview?

An exhibition about who we are and how we have become. The nude in six centuries of visual art.

The Naked Truth tells an originally Western but now worldwide story with six centuries of visual art in more than 110 works by Marina Abramovic, G.H. Breitner, Berlinde de Bruyckere, Jan Sluijters, Geertgen tot Sint Jans, herman de vries, Andres Serrano, Andy Warhol, Carel Willink and many others. In this exhibition the different art forms are not separated from each other but complement each other. In addition to numerous drawings, paintings and sculptures, prose and poetry are also shown.’

For those who are not able to visit the exhibition there is a digital summary available. Please enjoy!

In: de Ware Tijd, January 11, 2019

Nicole Smythe-Johnson is a writer and independent curator from Kingston, Jamaica. She conducted this research under the auspices of the inaugural Tilting Axis Fellowship in 2017, supported by Scotland based cultural partners CCA Glasgow, David Dale Gallery, Hospitalfield and curatorial collective Mother Tongue. The essay was originally published on the Tilting Axis website. 

‘Swimming Blind. A couple weeks in Suriname’

When I think about Suriname, I think about rivers. I’d seen rivers before, or I thought I had. The rivers in Suriname were not the crystal clear, blue-green tinged, pebble-lined streams I knew in Jamaica though. These were opaque and wide, chocolate milk brown or reflective black.

I was invited to go swimming on several occasions, but I could not reconcile myself to the opaque water. I met a woman who’d been attacked by piranhas some years prior. She assured me that the carnivorous fish only lived upstream in remote, heavily-forested areas. This seemed reasonable enough to everyone else, but as an island person I cannot appreciate that kind of expanse. If I am in a river and piranhas are in the river, it is too close. I cannot conceive of rivers with islands in them, rivers that have waves, rivers that are five meters deep. I have seen all of those things, but I cannot conceive of them.

I remember standing on the French Guiana side of the Marowijne River with Surinamese artist Marcel Pinas. He mentioned that the sea was not far from where we stood. I looked down the river in the direction he’d gestured, hoping for a glimpse of the sea, and asked, “Oh, really? How long would it take to get there?” He replied matter-of-factly, “Hmmm, two or three hours by boat.” I laughed and shook my head, “That is not ‘not far’ Marcel.” He didn’t reply, just looked on as if I hadn’t said anything.

Every place is different, but there was something more to Suriname’s difference for me. It was not merely unknown, but unknowable, opaque, like its rivers. It is right here, I can touch it, I can even wade in if I’m feeling courageous, but there will be no explanations. I will not see, I will not understand. I will not penetrate.

As a result, I’m uncomfortable writing about Suriname. There is a lot to say, but I’m struggling with finding a narrative that honours my thoughts and experiences. Instead of one narrative, I find myself with too many. I cannot commit to a statement, full-stopped and singular. I cannot map a totality, not even the kind of provisional totality that an essay like this requires.

***

When I called my multinational bank to tell them I was going to Suriname with a few days stop over in Trinidad, they asked me several times if Suriname was in Trinidad. The place is not only unknown to my Canadian bank – once they figured out where it was, they sheepishly confessed that my Visa card, which has served me in places as far-flung as Rwanda and Norway would not work there – the great majority of it is quite literally unknown to humans. Squeezed in between French Guiana, Guyana and Brazil, Suriname is mostly dense forest. It has the ninth smallest population density in the world.

So even though Paramaribo is a city rich in architecture and culture- the ornate, wooden, Dutch colonial style Peter and Paul Cathedral next door to the sleekly modernist Bank of Suriname is a good avatar –it seems to perch on the edge of the country. Its substantial complexity is dwarfed by the tangle of everything beyond it, in the forest, up the river.

Nonetheless, I must start somewhere, an essay about opacity would be too unsatisfying. Or would it be? Am I not free to not know? In any case, let me start with the city, get my feet wet.

Paramaribo is home to about fifty percent of Suriname’s half million people. To say the Surinamese are diverse is an understatement; they are a kaleidoscope of people, cultures, and histories that I do not feel qualified to sketch. Some stats then, the 2004 census recorded eight ethnic groups – East Indian, Creole (of African descent), Maroons, Javanese and Southeast Asians, mixed descent, Amerindian, Chinese and white. Amerindians can be further split into five main groups – Akurio, Arawak, Kalina, Tiriyó and Wayana. The Maroons can also be further split into six main groups – the Okanisi or Ndyuka, the Saamaka, the Paamaka, the Matawai, the Kwinti  and the Aluku [1]– each with their own language, customs and even architecture. The European population is also diverse, including Dutch, Portuguese and Madeirans, as well as a substantial population of Levantines, people of the Eastern Mediterranean. The latter are mostly Lebanese Maronites and descendants of Sephardic and Ashkenazi Jews. Dutch, Javanese, Caribbean Hindustani, the multiple indigenous languages spoken by the Maroons and the Amerindians, as well as a creole language called Sranan Tongo are all spoken.

If in Puerto Rico I felt the limits of my Anglo-ness, and in Grenada, my Jamaican-ness, in Paramaribo I was paralysed by the variation. It made no sense to wish to speak Dutch, or even Sranan Tongo, if I wasn’t going to throw in Ndyuka and Saamaka and half dozen other languages. No single tongue would do. No single history would do either; it had all layered like sediment in a delta, forming a unique palimpsest of a city at the confluence of the Suriname and Commewijne Rivers.

I would have walked around just marvelling for days, had Marcel Pinas and the Tembe Art Studio team not set up a brisk itinerary. It began with a visit to the Nola Hatterman Art Academy, which offers four-year art programmes for youth and adults. There, I met Surinamese artist and Edna Manley graduate Kurt Nahar, and heard about the school’s history, significance and challenges as the nation’s only dedicated art school. Kurt and Marcel both began their practices at the school, in a stately and historic, but rundown, wooden building on the banks of the Suriname River.

I then took a quick look at the pristinely white Presidential Palace and the pink-stoned Fort Zeelandia, before heading northeast across the water to the open-air museum at Fort New Amsterdam.

Wasn’t that sentence neat? Its arc smooth, like a cutlass swooping down for the chop. Do you like the tidy slice it delivered? That’s the satiny black surface of the Cottica. Someone told me it’s the deepest river in Suriname. I hear there are crocodile-like things called caimans in there, perhaps also mermaids. I haven’t seen any, but I can’t make out much.

Fort Zeelandia (and Paramaribo) began as a trading post in 1614. The French built a wooden structure in 1640, which the British captured and fortified in 1651. The buildings that stand at Zeelandia now, however, were built in 1784, after the English and Dutch settled their quarrels with a trade of New Amsterdam in North America (which later became New York) for Suriname, then Dutch Guiana. (How uncanny that one most unknown places in the world has its origins tied to one of the most recognisable places in the world.)

Today, the fort houses the Suriname Museum. The museum was closed when I visited, so it was only on the hour-long drive over to Fort New Amsterdam that I heard that Fort Zeelandia was more than a well-preserved colonial era relic. It is also the site of a famous massacre, known in Suriname as “the December murders”. On December seventh, eighth and ninth in 1982, fifteen prominent Surinamese, who had criticised the military dictatorship then ruling Suriname, were kidnapped, tortured and assassinated at Fort Zeelandia. Apparently, the Suriname Museum tour even includes a stop at the wall bearing the bullet marks from the murder of the men; including lawyers, journalists, businessmen, a university lecturer, and two members of the military. The tale doesn’t end there however, this is not merely a dark chapter from Suriname’s recent past. Suriname’s current president, sitting since 2010, Desiré Delano “Dési” Bouterse, has been fingered as a suspect [2].

It gets quite deep here.

I knew about the civil war in the late eighties and early nineties. In a 2016 presentation at Tilting Axis 2, Marcel Pinas gave a talk about his work in Moengo, a bauxite company town in the largely Maroon Marowijne district. Pinas founded Tembe Art Studio and the Kibii Foundation in Moengo and developed an artistic practice that took Maroon traditions and rebuilding Maroon communities after the ravages of war as its medium. One of Pinas’ best-known works is a sculptural installation on the site of the 1986 Moiwana massacre, when the Surinamese army attacked Maroon leader Ronnie Brunswijk’s hometown. Thirty-nine people- mostly women, children and the elderly- were killed and the village destroyed.

Marcel’s presentation was what brought me to Suriname. I wanted to see his work at Tembe Art Studio, but I did not connect the history that motivated his practice to contemporary politics until I got there. Bouterse was in power in 1986 as well, locked in conflict with Brunswijk, an Ndyuka Maroon who was once his personal bodyguard and a sergeant in the Surinamese army. Today, Brunswijk is leader of the General Liberation and Development Party (ABOP), which up until the last elections in 2015, were in coalition with Bouterse’s National Democratic Party (NDP). The rivals are again bedfellows, and rumours of corruption and drug trafficking swirl around them both.

It’s remarkable, but whenever I did remark on it, people were not keen to talk about it. Someone might say this or that happened before or after “the December killings” or more vaguely “after ’82”, but little else. My guide, translator and driver, a Ndyuka Maroon in his early twenties named Dele, told me about Moengo’s glory days “before the war”, but he didn’t seem interested in discussing the war’s connection to contemporary Surinamese politics. While I was in Paramaribo, I heard about protests, but as a non-Dutch speaker, newspapers were closed to me, and when I asked, no one wanted to get into the details. They just said the protests were against the “government” or “corruption”. It’s not that anyone refused to talk, they just didn’t seem to think it was a terribly interesting thing to talk about. Conversations weren’t cut off, they just fell away.

This was not limited to politics. A few days after my arrival in in the city I saw what I thought was a carnival. People dressed in brightly coloured costumes were dancing and playing music in the streets. When I mentioned the festivities to Donovan Pramy, Project Coordinator at the Kibii Foundation, he said flatly, “It’s not a carnival.” When I pressed, “It looks like a carnival. What is it then?” He replied, “It’s just walking.” [3]

In the inflight magazine of Surinam Airways, Sabaku, nr. 58, Feb-Mar-May 2019, a beautiful report (Sabaku 58 AVD) on the ‘Avondvierdaagse’. text by Euritha Tjan Away, photography by Ingrid Moesan

If Fort Zeelandia indexed how things began and fell apart, New Amsterdam told how things came together. Scattered across the 15 acre site are buildings, objects and plants that tell the story of early European settlement of Suriname, through the colonial period with settlers from all across Europe locked in battle with the Maroons who’d escaped slavery and formed communities in the interior.

The sprawling museum park also includes replicas of traditional Saamaka and Ndyuka Maroon homes and a model of “a Javanese village” exhibiting the injustice of the indentureship agreements that brought the Javanese to Suriname with little prospect of return. The fort was also Suriname’s first prison from 1872 to 1982. Graffiti left on the wall by the prisoners is still visible, and Museum Director Marlon Madasrip explained that an exhibition called “How We Came Together Here” is planned for installation in the former cell blocks.

Graffiti on the walls of the old prison block at New Amsterdam

Does pointing out that “we came together” in a prison seem petty? According to the museum website, the exhibition would “not only [express] the ambition to show the origins of the country, but also to make the fort a meeting place for all Surinamese cultures and to continue together from there.” [4]

***

Political intrigue has clouded the water, but river mud has also brought fertility. The NouhChaia family founded the Readytex Department Store in 1968. Like many Lebanese-descended Surinamese merchants, they specialised in textile and household items. In 1980, the business suffered a setback when it was looted during the military coup. Even after the debris was cleared and the shelves set to rights, it was not business as usual. With the December killings in ’82, the Dutch government ceased all development aid to the Surinamese government. Suriname had declared independence only seven years prior, and the fledgling economy, with bauxite its only real export, began to buckle under the strain. Readytex could neither get its hands on the foreign exchange needed for their import-based business, nor could they secure the appropriate licensing from the government, so out of necessity, they turned to local producers to populate the shelves.

By the late eighties, Readytex’s current Managing Director Monique NouhChaia SookdewSing was out of school and ready to join the family business, and Surinamese craft had become Readytex’s niche. They sell everything from your typical souvenir t-shirts to fabric, handbags and traditional Maroon woodwork. In 1992, after requests from local artists and some prodding from long-time art lover and the family’s matriarch, Evelyne NouhChaia-Issa, art was added as a department of Readytex.

The Readytex Art Gallery started out purchasing small pieces of artwork as stock, with larger pieces on consignment. Soon, a gallery space was designated and Readytex focused in on a group of artists that they supported in more than sales. Artists like Marcel Pinas, George Struikelblok, Kurt Nahar, and Dhiradj Ramsamoedj were able to secure advances for travel and residency opportunities on the basis of work they had in the Readytex catalogue. Artists also benefit from support with developing portfolios and artist statements, since 2005 they enjoy an online presence and archive via the Readytex Art Gallery website, and in 2006 Readytex participated in the Holland Art Fair. Readytex also supports the Sranan Art Xposed digital platform, which reports on visual art throughout Suriname in Dutch and English. The focus then, has not been exclusively selling artwork, as is the case with most commercial galleries in the region, but also supporting the development of artists’ practices.

Today, Readytex has a purpose built space for their art department around the corner from the rest of the business. There, work by the small group of artists that they represent is on display, with the first floor reserved for temporary exhibitions, usually solo shows by represented artists. Every first Thursday, they also host a regular open studio-style programme where artists can show new work and give a brief presentation on new directions in their practice. In a separate venture Monique NouhChaia and her husband have also developed a sister space called The Hall at a different site, for use by independent curators and artists. Two of the artists Readytex Art Gallery started out with, Marcel Pinas and George Struikelblok have also branched out and started their own initiatives.

Images from French Guyana-based Surinamese artist John Lie A Fo‘s Retrospective, which was being exhibited at Readytex while I was in Suriname

While I did not have the chance to visit Struikelblok’s G-Art Blok, I did have the opportunity to visit Tembe Art Studio in Moengo. As I mentioned, I’d known about Marcel’s work for some time, having attended lectures by him at Tilting Axis and at his alma mater, the Edna Manley College of the Visual and Performing Arts in Jamaica. Having I knew that Marcel had developed an art practice that took community building and cultural preservation as its medium, but I was curious about the details. I scoured the Internet looking for context that might help me understand the why and where of Marcel’s work, both of which seemed to have far more bearing on his practice than the how. The how, if his presentations were to be trusted, was simply a matter of necessity and coherence. [5]

Just under two hours east of Paramaribo, the route to Moengo is a long, smooth road through thick bush with only an occasional scatter of buildings. As you approach the town, sculpture seems to emerge from the bush. Before you turn off the main road, before you see people, their homes and gardens, their presence is heralded by art. From Surinamese artist and former Director of the Nola Hatterman Institute Rinaldo Klas’ giant pali (a symbol representing a traditional maroon canoe paddle, and metaphor for wishes of success in future endeavours) at the entrance to Moengo, to son of soil Ken Doorson’s more modernist contribution on the side of the dirt road from the highway into town.

Much like the Moiwana memorial, nestled in dense rainforest not far from Moengo, these public artworks– created by the various artists that have done residencies at Tembe over the years– insist that something is here, was here, has been here all along. Suriname is not Paramaribo, and the rest is not just bush. This is an especially poignant message because during the civil war many Maroon villages were wiped out, including Pelgrimkondre, the village where Marcel was born. You won’t find Moiwana or Pelgrimkondre on Google Maps. An internet search might yield documentation from the 2005 petition filed with the Inter-American Commission on Human Rights, and descriptions of the violence and trauma, but you will find no images of what was there before the village was razed. You will only understand that something was lost; you will have no inkling of what.

Much of Marcel’s, and now the Kibii Foundation’s work seems to be about filling that gap. Asserting the existence and advocating for the recognition and celebration of the Maroon culture that was deliberately mowed down not so long ago, and is still at risk of disappearing. This is in part about the legacy of the civil war, but that only exacerbated the precarious situation shared by so many traditional and indigenous communities across the Americas. The war hit Moengo and the broader Marowijne District hard, but the century-long environmental exploitation and slow but steady withdrawal of foreign bauxite companies over the last twenty years have been equally damaging for the Maroons and the Surinamese economy in general.

In a special investigative feature on American bauxite company Alcoa’s dealings in Suriname, Pittsburgh Post-Gazette journalist Len Boselovic connects Suriname to his hometown: “[T]oday, the same kind of economic trauma that distressed Pittsburgh when steel collapsed is playing out in Suriname. Alcoa’s Suriname century is ending, bringing with it a severe recession, runaway inflation and a struggle over ownership of a hydroelectric dam that provides most of this Georgia-sized country’s electricity. [6]”This comparison could be equally well-made with Detroit or Milwaukee. Having studied in the dismally deindustrialised American Midwest, and the coal-blackened and resentful north of England, not to mention seeing the slow decay of sugar in my own country, Moengo felt familiar in all the wrong ways. As we drove through, Dele pointed out the neat concrete bungalows, once populated by middle class professionals and their families, now empty, rundown and stained bauxite red.  My spirits, high on adventure and novelty since I arrived in Suriname, began to sink. The place was heavy with “once was”, like a town that was on the main thoroughfare until a highway by-passed it. When I asked Dele if he wanted to come back and live in Moengo, he said no. If he could live anywhere it would be France, “Lots of black people there,” he said. I wanted to chide him, but how could I? I don’t live in the sugar fields of Clarendon, Jamaica as my mother had. And even though there is land there that I fantasise about turning into an off-the-grid co-op whenever modernity rubs me wrong, I live in Kingston and I travel a dozen times per year to various centres of “contemporary culture” where I buy things like kale chips and rosemary-infused castor oil, never mind that castor probably comes from quite near the cane piece of my mother’s youth. “Nothing is going forward in Suriname,” Dele said. Maybe that’s true, I don’t know. Forward seems a bit unitary for a place that has a 250 cent coin. After all, is it really necessary to go forward only? Can one go forward by going back? This seems to be Marcel’s approach with the Kibii Foundation. Founded in 2009, the foundation aims to “contribute through art and culture to the development of Moengo and surrounding villages in the district [of] Marowijne.” [7] The foundation began with the Tembe Art Studio, a community art school and international artist residency, housed in a building that was once a hospital. Surinamese artists living abroad like Remy Jungerman and Charl Landvreugd, Dutch artists like Feiko Beckers and Yair Callender, as well as artists from the Caribbean region like Barbados’ Sheena Rose and Curacaoan Yubi Kirindongo have all done residencies at Tembe. During residency periods of no less than a month, artists are required to engage the Moengo community, often through workshops with local schoolchildren, and produce a piece of work to be added to the Moengo sculpture parkInside CAMM: Waddell Akobe with tembe (traditional Maroon art) made by him and his father, Dona Akobe.The building also houses a recording studio, the Kibii Wi Koni Research Centre, and the Contemporary Art Museum of Moengo (CAMM), which Marcel is always happy to say is the first contemporary art museum in Suriname. The research centre is now only a single room with a few computers, a library and projection facilities, but through partnerships with institutionally based researchers, like Dutch historian Alex van Stipriaan at Erasmus University of Rotterdam, the Foundation has corralled an impressive archive of Maroon history and contemporary activity. Marcel’s vision is to not only make research available, but to generate research through the training of locals in research and documentation methods. While I was visiting, for example, Dutch filmmaker Magda Augusteijn was leading a workshop on documentary techniques. The research centre is the first step in a long road to a university of Maroon knowledge. The concept of “Maroon knowledge” takes Pinas’s concerns beyond affirming Maroon culture as worthy of scholarship, to an affirmation of his community as agents of history, the producers and holders of knowledge that has served his community and could potentially serve others.

Read more about Tembe Art Studio and Kibii_Wi_Koni_Research_Center.

Inside the Kibii Wi Koni Research Centre, uploaded on YouTube, by Kriston Chen, September 14, 2018

This is at the crux of Marcel’s personal artistic practice as well; if he can even be said to have one, since Pinas does not distinguish between his personal and community work. As Christopher Cozier has pointed out: “Pinas’ leadership and participation in the rebuilding of the community of Moengo is in itself a site-specific artwork.” So let’s rephrase, in that part of his work that is presented in museums and galleries, Pinas explicitly references maroon ideology and culture as a source of insight, redress and strength. A work like Kibi Wi Koni, exhibited at the Stedelijk Museum Schiedam in 2009, is an excellent example. Hundreds of bottles wrapped in the traditional Maroon textiles, called pangi, take the shape of an Ndyuka symbol on the floor of the gallery. Reminiscent of a crowd, their dazzlingly bright colours take space and declare presence, but they also seem to guard a large, mostly black painting behind them. The wall piece, on which we catch a glimpse of more Ndyuka symbols and collaged Pangi, is obscured by black silhouettes, hanging from the top of the frame, their bodies forming chains, and their repetition and posture reminiscent of diagrams of packed slave ships. The pangi-wrapped bottles are traditionally used for storing home-made medicines. Here, they seem to symbolise the Maroons of today, each one carrying medicine within, capable of bringing healing and recovery to their people, even as their history is effaced by multiple violences. Tembe, the hospital-cum-art school seems to be an attempt to rediscover and unravel those sacred cures.

Swimming Blind was first published on the website of Tilting Axis.

  

      

TEXT Nicole Smythe-Johnson is a writer and independent curator from Kingston Jamaica. She has written for Terremoto, Miami Rail and Small Axe, among others. She is also Assistant Curator on Neither Day Nor Night (2017-2018), an exhibition of the work of Jamaican painter John Dunkley at the Perez Art Museum in Miami, the National Gallery of Jamaica, and the American Folk Art Museum in New York. Most recently, she was Editor of Caribbean Quarterly, the University of the West Indies’ flagship journal, and she began a PhD in art history at the University of Texas at Austin in August 2018.

This research was conducted under the auspices of the inaugural Tilting Axis Fellowship in 2017, supported by Scotland based cultural partners CCA Glasgow, David Dale Gallery, Hospitalfield and curatorial collective Mother Tongue. The essay was originally published on the Tilting Axis website.

Hanka Wolterstorff. A Passion for Ceramics

In the February 2019 edition of Surinam Airways inflight magazine Sabaku, a portrait of Surinamese ceramist Hanka Wolterstorff. Please enjoy this interesting read!

Also available as pdf: Sabaku 58 – Hanka Wolterstorff.

If one of her ceramic creations breaks, Hanka Wolterstorff (Hoorn, the Netherlands, 1943) tries to figure out what she can still do with it. Sometimes she makes a whole new work of art from all the individual pieces. At the time of the interview with Sabaku, she has her mind on a vase. She was ready to put it in the kiln, but as soon as she did, the unthinkable happened. There were holes in places where there shouldn’t have been any. “I worked so hard to make it, that I would never just throw it away. I just have to think up a new approach.”

Hanka hesitates to call herself an artist; she laughs as she tells about gallery owner Monique NouhChaia SookdewSingh, of Readytex Art Gallery (RAG) (also on Facebook), the gallery that she is affiliated with. “Monique says: ‘No Hanka, ceramics is not your hobby; it is your passion!’” Hanka’s modesty graces her, but it is unjustified. Her work undoubtedly deserves to be labeled as art. Most noticeable about her work are the abstract forms, which are always reminiscent of something from nature. Pointed extremities, firm curvatures, waving structures. Sometimes the ceramic pieces stand on their own, sometimes they are attached to something: a base, or a piece of wood. The end result is always harmonious, a feast for the eyes. “I want to do more with round shapes now. Once in a while you have to change things up. It may be that I suddenly see something in the clay, or try something and then think: hey, that’s nice. I never start with a preconceived idea; things just come naturally. I like organic forms best, I always revert back to those.”

“Once in a while you have to change.”

Color is another typical aspect of Hanka’s ceramic pieces. But that goes through periods as well. At one point she used mainly bright, warm colors: yellow, orange, brown. A new element is the addition of black. “I love black; when I use a lot of color and I combine it with black, the black adds depth.” She works almost exclusively with Surinamese clay. Ceramicists used to get their clay at Billiton, but that is a thing of the past. Lately, some also work with old unbaked bricks from CERAM. They are first soaked, kneaded and then put through a strainer and rid of all rough pieces. So, it is quite a process before you can start using it.

Ever since Hanka had her own kiln installed in her home a few years ago, things have become a bit easier. Before, she would fire her pieces at the studio of well-known Surinamese artist, Soeki Irodikromo. Her passion began when she was still a little girl. As a child, her parents had a camping site in the Netherlands. There was a potter there and Hanka quickly became fascinated by what was done with the clay, even though she didn’t do much with it herself back then.

It wasn’t until she had been living in Suriname for some time, around 1980, that she really started. “I met Hans Lie and he took me to Ons Erf. There I got very good lessons from Ted Heymans. He really taught me a lot. That you have to work threedimensionally, how to make open forms. For me it has to be beautiful.” Afterwards she also took ceramics lessons at Soeki Irodikromo. Although she occasionally still misses working with others, she now works primarily by herself, in her own studio. Her work is on display in Readytex Art Gallery at the Steenbakkerijstraat 30, Paramaribo. She also participates in the Nationale Kunstbeurs (National Art Fair) almost every year. Her work is also included in the collection of the U.S. Embassy in Paramaribo. In 2004, she received the award for the best work at the Nationale Kunstbeurs.

+++

Hanka was a stewardess for the KLM before she married Martin Wolterstorff. She already knew him from the Netherlands, but married him in Suriname. When the SLM started, on August 30th 1962, Hanka was one of the first employees. “We were a group of six stewardesses and three stewards. The very first SLM-crew…” After three years Hanka left the SLM and it was time for a new challenge. She does however, look back on that period with great pleasure. We went to the interior with the Twin Otter and to Curaçao with the DC 9. It was a wonderful time!” 

What: Thursday-Night-Feature (TNF) – (Facebook Event): ‘Open House’ feature

When: Thursday, March 07, 2019, 19:00-21:00 hrs.

Where: Readytex Art Gallery (RAG) (also on Facebook), Steenbakkerijstraat 30, Paramaribo, Suriname

Dit artikel verscheen eerder in NRC Handelsblad, op 17 oktober 2018, en is geschreven door Sandra Smets. In de volgende blogpost de Engelse vertaling.

+++

Instituto Buena Bista op Curaçao predikt een heel eigen benadering van kunst. Kunnen kunstenaars bijdragen aan de ontwikkeling van het eiland?

Achter de brede autoweg die als een ring rond Willemstad leidt, iets voorbij de woonwijken, ligt de psychiatrische kliniek Capriles. Het zijn een paar kleurige gebouwen zoals die overal hier op Curaçao staan, met als verschil het grote toegangshek waarnaast een portier waakt. Voorbij de poort vind je waaibomen en behuizingen van patiënten, daartussen loopt een pad met uitzicht op enkele waanzinnige constructies. Op reusachtige houten klossen poseren zwarte mensfiguren van beschilderd jute, onderling verbonden door navelstrengen van frisdrankblikjes. In de nooit aflatende wind wiegen ze zachtjes heen en weer.

Het is een werk van de Oegandese kunstenaar Xenson, vertelt David Bade (blog). Samen met Tirzo Martha runt Bade op dit deel van het terrein een heus kunstinstituut: het Instituto Buena Bista (IBB), een kunstschool voor jongeren, met vier ateliers voor lokale en internationale gastkunstenaars. In 2014 was Xenson een van hen en bouwde, met de leerlingen en patiënten, steeds extravaganter installaties. Die wilde hij met een spontane modeshow in Willemstad presenteren. „Wij zijn wel van de guerrilla”, zegt Bade. „Maar dit ging ver. En het was heel kort dag. Dus zetten we het in plaats daarvan buiten het terrein, bij de bushalte. Alleen hadden we geen vergunning, en zelfs op Curaçao red je het dan niet.”

Toen bedacht Bade een list. Als we het nou eens een monument voor Ebola-slachtoffers noemen, en een persbericht versturen? Dat werkte. Kunst is kwetsbaar, maar een monument voor een ernstige ziekte, kom daar maar eens aan. Maanden stond het bij de bushalte, tot er stukken af gingen waaien en het alsnog richting de twee IBB-paviljoens verhuisde. Paviljoen Esmeralda, een voormalig beddenhuis, is een tentoonstellingsruimte met de kunstcollectie van het IBB. Daarnaast, in paviljoen Orkidia, zit de school.

Lifestyle clichés

Het is half september, het nieuwe schooljaar is twee weken bezig. 21 nieuwe leerlingen, naast 14 tweedejaars, laten de docenten Bade en Marvi Johanna Zapata (Instagram) de vruchten van enkele tekenopdrachten zien. Complimenten en kritische beschouwingen volgen. “Dit zijn de clichés van jouw lifestyle”, zegt Bade tegen een van de jongens. “Dat is goed, ik heb ook een lifestyle, maar ik wil dat je meer vanuit de klassieke waarneming gaat werken.” Ooit in een museum geweest, vraagt Bade, een galerie? Nee nooit. Het geldt voor de meeste leerlingen. Nooit kunst gezien, maar nu gaan ze het zelf maken. “Het is opbouwende kritiek hoor”, lacht Bade naar een teleurgestelde leerling die achteraan sjokt. “Je bent hier om te leren.”

Wat ze leren is kunst maken, discipline en andere vaardigheden ontwikkelen, in een brede creatieve begeleiding. Kunst is er geen doel zoals op een kunstacademie, maar bereidt ze voor. Zeventig alumni stroomden al door naar vervolgopleidingen en kunstacademies in Nederland. Bij het IBB leren de jongeren twee jaar lang in een omgeving waar alles beeldende expressie ademt. De muren die het asbest afdak van Orkidia omhoog houden, zijn beschilderd – alsof het geen muren zijn maar kunst is die deze architectuur draagt. Daartussen staan overal strenge traliehekken die herinneren aan de gesloten psychiatrie die hier gebezigd werd.

De meeste leerlingen. hebben nooit kunst gezien, maar nu gaan ze het zelf maken

Na enkele behuizingen elders konden Martha en Bade in 2010 met het IBB hier terecht, voor een minieme huur. Als tegenprestatie laten ze kunst en psychiatrie in elkaar overlopen. Het is oké om anders te zijn, leggen ze de studenten uit die soms zelf een ‘rugzakje’ hebben. Een Venezolaanse 17-jarige vluchteling, die bijna doof is en Asperger heeft, loopt schuchter met de klas mee.

Jezelf zijn, anders mogen zijn, is een rode draad in het IBB, maar tegelijk leidt het tot een beeldtaal die sterk lijkt op die van kunstenaars Martha en Bade. Die gelijkvormigheid kan een nadeel zijn, of een voordeel. Een collectieve stijl met zelfbewustzijn en hergebruik van materialen, wat past bij het eiland, is misschien wenselijk voor een zoekend land. Curaçao is sinds 2010 binnen het koninkrijk autonoom en zoekt naar identiteit, het populisme bloeit ook hier. Wie weet kan kunst, als jong erfgoed, daarin een ander geluid zijn.

Een tegengeluid, dat is ook hoe Martha de rol van kunst ziet. Hij hoopt dat de gastkunstenaars in het IBB een voorbeeldfunctie hebben voor de jongeren die er studeren. “Creativiteit is van belang om jongeren te laten zien dat er meer is dan een carrière najagen om een dure auto te kopen”, zegt hij. De luxe van Miami is het grote voorbeeld in deze contreien, en wakkert een statuscultuur aan. Wel mooie auto’s kopen, geen geld voor benzine. Over die scheefheid gaan zijn nieuwe sculpturen, die hij laat zien in zijn atelier dat zich ook bevindt op het terrein van Capriles. Het zijn muren van stenen blokken, met kroonluchters en auto’s zowel als met prikkeldraad.

Hagedissen en kolibries

Terwijl de studenten les krijgen, Bade koffie zet voor enkele patiënten die binnenwandelen, en de kolibries en hagedissen als enige niet zuchten onder de klamme hitte, worden in Esmeralda de luiken iets meer dicht gedaan. Binnen worden schilderijen van Dolf Henkes opgehangen. Vanuit Nederland wordt op Curaçao op drie locaties werk getoond van deze Rotterdamse schilder. In 1945 ontvluchtte Henkes het grauwe naoorlogse Rotterdam en voer als een Hollandse Gauguin naar Curaçao. Het IBB toont onder meer zijn portretten van psychiatrische patiënten. De dappere bruikleengever daarvan, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, wist dat er geen glas in de ramen zat. Maar hij wist niet dat er zó veel stof binnen zou waaien.

Jezelf zijn, anders mogen zijn, dat is een rode draad in het Instituto Buena Bista

Henkes was een vroege ‘passantkunstenaar’, zoals ze op Curaçao heten, velen zouden volgen. Artist-in-residencies zijn geliefde manieren om inspiratie op te halen – en cv’s te vullen. Maar wat passanten terugdoen, daarover gaat een symposium bij het IBB voorafgaand aan de tentoonstelling. Het IBB gelooft in de uitwisseling, blijkt daar. Gastkunstenaars moeten er samenwerken met de studenten, en laten een werk achter voor de kunstcollectie in Esmeralda. Dus, komt er ooit een museum voor hedendaagse kunst op Curaçao, dan kan dat gevuld worden met op Curaçao geënte kunst.

Een gezelschap stroomt toe voor het symposium, maar doorgaans zit het IBB niet in de loop. Het instituut krijgt subsidie van de BankGiroLoterij en het Mondriaan Fonds, niet van de Curaçaose regering. Ook is er weinig kunstwereld om deel van uit te maken. Voor gastkunstenaars is dat wennen, merkt Bade: “Als je hier als kunstenaar komt werken, is er niemand die je tentoonstelling serieus komt recenseren. Niemand gaat jou googelen. Zo word je als kunstenaar met twee voeten op de grond gezet.” Participatie – nu hip – gebeurt op het IBB al sinds tijden, want anders besta je niet, hier aan de periferie van de kunstwereld. Niemand die je ziet.

Daarom zoeken het IBB en de gastkunstenaars zelf contact met het eiland. Creaties vind je door heel Willemstad heen. Jaren geleden al torste het IBB tijdens het carnaval samen met psychiatrische patiënten een karavaan van autosculpturen mee, om het taboe op psychiatrie te verkleinen. Ze staan nu naast de oude jeugdgevangenis.

Taboes kunnen kunst voeden. In 2009 verbleef kunstenaar Kathrin Schlegel bij het IBB. Ze werd er geraakt door het bestaan van een begraafplaats voor verstotenen, iets buiten Willemstad. Hier hebben de graven geen namen, enkel nummers. Niemand kijkt naar hen om, de IBB-studenten durfden er niet heen. Schlegel wel. Van een meer prominente begraafplaats leende ze een gemankeerde ingangssculptuur, een engel die een vleugel kwijt was. Daarvan maakte ze twee afgietsels. Eén ‘One Winged Angel’ kijkt nu in Esmeralda uit over de kunstcollectie. De andere plaatste ze op die eenzame begraafplaats zonder grafmonumenten. Sindsdien staat op deze kale vlakte één beeld, een gemankeerde engelbewaarder, om te waken over vergeten zielen.

+++

Instituto Buena Bista

Bezoekadres: Mohikanenweg 8 , Curacao, N.A. Open op weekdagen tussen 13:00 en 18:00 uur. / Telefoon: +59997363605 / E-mail: info@institutobuenabista.com / Website / Facebook 

+++

TEKST Sandra Smets. Sandra Smets (Haarlem, 1970) is kunsthistoricus en schrijft over oudere en vooral hedendaagse beeldende kunst, onder meer over kunst in de openbare ruimte. Ze werkte ruim tien jaar bij het Centrum Beeldende Kunst Rotterdam en is sinds 2006 medewerker beeldende kunst bij het NRC Handelsblad. Daarnaast schrijft ze voor verschillende bladen, kunstenaarscatalogi en publicaties, over de kunst van de wederopbouw en ontwikkelingen in de twintigste eeuw. www.sandrasmets.nl. Zij deelde eerder een artikel met de lezers van het Sranan Art Xposed-blog, over Remy Jungerman: ‘Surinamese Art with Magic Powers’.

+++

Dit artikel verscheen eerder als ‘Curaçao zet je als kunstenaar met twee voeten op de grond’ in NRC Handelsblad, 17 oktober 2018.

This article was previously published in NRC Handelsblad, on October 17, 2018, and was written by Sandra Smets. In the previous blog post the original (Dutch) text of the article.

+++

Instituto Buena Bista on Curaçao preaches a very different approach to art. Are artists capable of contributing to the development of the island?  

Behind the wide road that circles Willemstad like a ring just beyond the residential areas, lies the psychiatric clinic Capriles. It consists of a number of colorful buildings just like the ones you see all around Curaçao, with the only difference being the large entry gate guarded by a gatekeeper. Situated beyond the gate are Divi Divi trees and patient housing facilities in between which lies a path that offers a view of several amazing constructions. Posing on gigantic wooden spools, are black human figures made from painted burlap, and attached to each other with soda-can umbilical cords. In the never ceasing wind, they softly move back and forth.

It is a work by the Ugandan artist Xenson, tells David Bade (blog). On this part of the property, Bade runs a true art institute together with Tirzo Martha: the Instituto Buena Bista (IBB), an art institute for the youth, with four studios for local and international guest artists. In 2014 Xenson was one of them, and together with the students and the patients he would make increasingly extravagant installations. He wanted to present them in Willemstad, with a spontaneous fashion show. “We are of the guerrilla”, says Bade. “But this was taking it a bit far. And it was very short notice. So instead, we put it right outside the property, by the bus stop. Only, we didn’t have a permit, and even on Curaçao you won’t be able to manage it then.”

But then Bade came up with a ruse. What if we call it a monument for Ebola-victims, and send out a press release? It worked. Art is vulnerable, but a monument for a grave illness, just try to touch that. For months, it stood by the bus stop, until the wind started to blow pieces off of it and it was moved towards the two IBB-pavilions after all. Pavilion Esmeralda, a former bed house, is an exhibition space with the art collection of the IBB. Next door, in pavilion Orkidia, is the school.

Lifestyle clichés

It is the middle of September; the new school year has been going on for two weeks. 21 new pupils, alongside 14 second-year students, show the teachers Bade and Marvi Johanna Zapata (Instagram) the results of several drawing assignments. Compliments and critical considerations follow. “These are the clichés of your lifestyle”, says Bade to one of the boys. “That is good, I have a lifestyle too, but I want you to start working more from classical perception.”  Have you ever been to a museum, asks Bade, a gallery? No never. This is true for most students. They have never seen art, but now they are making it themselves “It is constructive criticism”, laughs Bade to a disappointed student who is dragging his feet in the back. “You are here to learn.”

What they learn is to make art, develop discipline and other skills, under broad creative guidance. Art is not a goal as it is at an art academy, but it prepares them. Seventy alumni have already moved on to higher education and art academies in the Netherlands. During the two years at the IBB youngsters learn in an environment where everything breathes expression. The walls that hold up the asbestos roof of Orkidia are painted, as if they are not walls, but art that carries this architecture. Between them are rigid iron grid fences, a reminder of the closed psychiatry that was practiced here.

Most of the students have never seen art, but now they are going to make it themselves

After several other locations elsewhere, Martha and Bade were able to move here with the IBB in 2010, for a minimal rent. In return, they allow art and psychiatry to blend into one another. It is ok to be different, they explain to the students who sometimes have their own little ‘baggage’. A 17-year-old Venezuelan who is a refugee, is almost deaf and has Asperger, shyly participates with the class.

Being yourself, free to be different, is the common thread in the IBB, but at the same time it leads to an imagery that strongly resembles that of artists Martha and Bade. That similarity can be either a disadvantage or an advantage. A collective style with self-awareness and re-using materials, which fits with the island, may be desirable for a searching country. Since 2010, Curaçao is autonomous within the Kingdom and is searching for its identity. Populism flourishes here as well. Who knows, maybe art, as a young heritage, can add something different.

A contrasting sound, that is also how Martha looks at the role of art. He hopes that the guest artists at the IBB end up being positive role models for the youngsters studying there. “Creativity is important to show young people that there is much more than just pursuing a career to buy an expensive car”, he says. The luxury of Miami is the great example in these regions, and it encourages a status culture. Buying beautiful cars, but no money to buy gas. This is what his new sculptures in his studio, which is also on the premises of Capriles, are about. They are walls of stone blocks, with chandeliers and cars as well as barbed wire.

Lizards and humming birds

While the students are being taught, and while Bade makes coffee for several patients who walk in, and humming birds and lizards are the only ones not struggling with the clammy heat, the shutters in Esmeralda are closed a bit more. Inside, paintings of Dolf Henkes are hung. Work from the Netherlands, by this painter from Rotterdam, is being shown at three locations on Curaçao. In 1945 Henkes fled from the gloomy post-war Rotterdam and sailed to Curaçao like a Dutch Gauguin. The IBB shows, among other things, his portraits of psychiatric patients. The brave lender of these, the ‘Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed’, knew that there was no glass in the windows. But he didn’t realize that so much dust would blow inside.

Being yourself, free to be different, that is the common thread in Instituto Buena Bista

Henkes was an early ‘passantkunstenaar’ (passing artists), as they are called on Curaçao, but many would follow. Artist-in-residencies are beloved ways to find inspiration – and fill résumés. But what these passers-by do in return, is the subject of a symposium prior to the exhibition. There, it is determined that the IBB believes in exchange. Guest artists have to work together with the students, and leave work behind for the art collection in Esmeralda. So, if there ever comes a museum for contemporary art on Curaçao, then it can be filled with art based on Curaçao.

A group walks in for the symposium, but generally speaking the IBB is not in the loop. The institute receives funds from the ‘BankGiroLoterij’ and the ‘Mondriaan Fonds‘, not from the government of Curaçao. Also, there is very little art-scene to take part of. That takes some getting used to for the guest artists, notices Bade: “If you come to work here as an artist, there is nobody to write a serious review of your exhibition. Nobody is going to google you. As an artist, you find yourself with both feet firmly on the ground.” Participation – now hip – has been happening at the IBB for the longest time, because otherwise you don’t exist here in the periphery of the art world. Nobody sees you.

This is why the IBB and the guest artists seek out contact with the island themselves. Creations can be found throughout Willemstad. Years ago already, during carnival, the IBB, together with psychiatric patients, carried along a caravan of car sculptures to reduce the taboo around psychiatry. They now stand next to the old juvenile prison.

Taboos are capable of feeding art. In 2009 artist Kathrin Schlegel stayed at the IBB. She was touched by the existence of a cemetery for outcasts, a bit outside Willemstad. The graves here have no names, only numbers. Nobody looks at them, and the IBB students didn’t dare go there. Schlegel did. From a more prominent cemetery she borrowed a broken entrance sculpture, an angel that had lost a wing. Of that she made two casts. In Esmeralda, one ‘One Winged Angel’ now looks out over the art collection. She placed the other one at the lonely cemetery without burial monuments. Since then, there is one sculpture on this barren place, a flawed guardian angel, to watch over forgotten souls.

+++

Instituto Buena Bista

Visitor address: Mohikanenweg 8 , Curacao, N.A. Open during week days between 13:00 and 18:00 hrs / Tel.: +59997363605 / E-mail: info@institutobuenabista.com / Website /Facebook 

+++

TEXT Sandra Smets. Sandra Smets (Haarlem, 1970) is an art historian, and writes mostly about contemporary art, including art in public spaces. She has worked at the Centrum Beeldende Kunst Rotterdam for over ten years and is, since 2006, a visual arts employee at the NRC Handelsblad. She also writes for various magazines, artist catalogues and publications, about the art of the reconstruction and developments in the twentieth century. Website: www.sandrasmets.nl.

In July 2015 she shared an article with the followers of the Sranan Art Xposed blog, about Remy Jungerman: ‘Surinamese Art with Magic Powers’.

TRANSLATION Cassandra Gummels-Relyveld. Cassandra Gummels-Relyveld is a freelance writer. Aside from her work for Sranan Art Xposed, she writes primarily for the Readytex Art Gallery in Paramaribo, Suriname. She writes press releases, website texts and takes care of the publicity materials surrounding the exhibitions and other activities of the gallery.

+++

This article was published previously as ‘Curaçao zet je als kunstenaar met twee voeten op de grond’ in NRC Handelsblad, October 17, 2018.

What: Exhibition Daniel Lemmer, HUIL NIET [DON’T CRY], paintings on canvas

When: Opening: Friday March 29, 2019, doors open 18:45 hrs, opening: 19:00-22:00 hrs, Saturday March 30, 2019, 10:00-13:00 hrs and 18:00-22:00 hrs

Where: Sukru Oso, Cornelis Jongbawstraat 16a, Paramaribo, Suriname

I had no idea who Daniel Lemmer was until six months ago. My own fault of course, but there may be a (pathetic) excuse for my lack of knowledge. He works outside Paramaribo, in the back of the place where his father builds, repairs and stores his musical instruments. Lemmer exhibits sporadically and certainly has no regular gallery let alone participates in any exhibitions abroad. His Google ranking has not yet risen above “low”. A couple of his paintings can be found on the Saatchi Art site. Outside the art circuit he has built up a clientele who either buy his work or are at least interested in it.

He seems to be happy with the situation.

Which makes the fact that he is now showing a number of his pieces at Sukru Oso actually both remarkable and at the same time fortunate, since his work is in every way worthy of reaching a larger audience.

He does not want to talk about the meaning of his work. He says he prefers to leave interpretations to the viewer.

One is struck first by the absence of reality, unusual in a country where the depiction of reality still reigns supreme in art. Very occasionally recognizably human figures are the subject, for example in a restrained work where a woman has her back turned to the viewer, in most works people, plants and animals are reduced to shapes which form part of a larger, literally fantastic whole, of a refined, fascinating composition. These shapes are often round or rounded off. It is not unusual for there to be holes in them. Sometimes the artist hangs something on them, giving the shape the function of an actual object – a swing for example – without looking like one. Sometimes they stand on legs as if they could walk. Sometimes a flower hangs on or underneath them. Sometimes shapes look like sorts of tentacled fish.

In many paintings Daniel Lemmer chooses a simple, almost monotone background. This brings out the best of the other colors, the combinations of colors, the gradations of colors, the interplay between colors. The static background also seems to accentuate the liveliness of the shapes.

What is particularly noticeable is that Lemmer’s works can easily be placed in an international context. It is as if Dali, Miró, but also Rodchenko and Lissitzky have crossed over to Suriname. Surrealism and Constructivism have miraculously met up inside the imaginary world of a born and bred Surinamese man. Fraternization such as this seldom occurs in art in Suriname. Remy Jungerman‘s move to Modernism from for example De Stijl, could in his case be seen as comparable.

This exhibition also reveals that Lemmer is not averse to experimentation. There are some works among them that lack any color and in which Jackson Pollock watched over his shoulder. In others a small, recognizable color element, a greenish-yellow butterfly for instance, undermines (or mocks) the Abstract Expressionism of the American fellow artist. While in most works the shapes and colors are defined, in others drips and transparent ‘smudges’ are functional elements of a vibrant whole.

I recently saw a number of Daniel Lemmer‘s YouTube videos. Surprising, I didn’t know he made them. Like scenes from an absurdist Samuel Beckett play. Beautifully stark, minimalistically filmed so that the mysterious drama of the deliberately unrecognizable main character can demand all the attention. Although these are short films, obeying the ‘rules’ of the medium, in my view they can be seen as an extension of his other work. They are just as surrealist, just as refined and effectively designed. The presence of the artist probably makes them more personal, but not any easier to understand. They are just as suggestive and enigmatic as Beckett’s famous play Waiting for Godot, which leaves you with a gnawing what-is-actually-happening-here-question.

TEXT Rob Perrée, Amsterdam, March 2019

Rob Perrée is art historian and works as freelance writer, art critic and curator, specialized in contemporary (Afro-) American art, African art, Surinamese art and art using new media. His work has appeared in countless catalogues, books, magazines and newspapers. He is editor of Sranan Art Xposed, editor in chief of Africanah.org. His website: http://robperree.com.

Hij leek tevreden met die situatie.

Dat hij nu bij Sukru Oso toch een selectie uit zijn werkstukken laat zien is dan ook opvallend en tegelijkertijd gelukkig, want zijn werk is het alleszins waard om een groot publiek te bereiken.

Over de inhoud van zijn werk wil hij het niet hebben. Hij laat interpretaties graag over aan de kijker, zegt hij.

Het eerste wat opvalt is de afwezigheid van de werkelijkheid, opmerkelijk in een land waarin de verbeelding van de werkelijkheid nog steeds hoogtij viert in de kunst. In een enkel geval zijn als mensen herkenbare figuren het onderwerp – bijvoorbeeld bij een verstild werk waarin een vrouw haar rug keert naar de kijker –, bij de meeste werken zijn mensen, planten en dieren teruggebracht tot vormen die onderdeel uitmaken van een groter, letterlijk fantastisch geheel, van een geraffineerde, pakkende compositie . Die vormen zijn vaak rond of afgerond. Het is geen uitzondering als er gaten in vallen. Soms hangt de kunstenaar er iets aan op, zodat een vorm de functie krijgt van een bestaand object – bijvoorbeeld een schommel – zonder er zo uit te zien. Soms staan ze op poten alsof ze kunnen lopen. Soms hangt er een bloemetje aan of onder. Soms lijken vormen op tentakelige vissoorten.

In veel schilderijen kiest Daniel Lemmer voor een eenvoudige, bijna eenkleurige achtergrond. Die zorgt ervoor dat de andere kleuren, de combinaties van kleuren, de gradaties van kleuren, het spel tussen kleuren, goed tot hun recht komen. Die statische achtergrond lijkt ook de beweeglijkheid van de vormen te accentueren.

Opvallend is vooral dat de werken van Lemmer moeiteloos in een internationale context geplaatst kunnen worden. Het lijkt alsof Dalí, Miró, maar ook Rodchenko en Lissitzky de oversteek hebben gemaakt naar Suriname. Het Surrealisme en het Constructivisme hebben elkaar op een wonderlijke manier gevonden binnen de fantasiewereld van een geboren en getogen Surinamer. Een dergelijke verbroedering vindt zelden plaats binnen de kunst in Suriname. Remy Jungerman heeft een enigszins vergelijkbare stap gezet, in zijn geval naar het Modernisme van bijvoorbeeld De Stijl.

Deze tentoonstelling laat ook zien dat Lemmer niet wars is van experimenten. Er hangen werken tussen waarbij iedere kleur ontbreekt en waarbij hij Jackson Pollock over zijn schouder heeft laten meekijken. Bij andere ondermijnt (of ironiseert) één klein, herkenbaar  kleurelement – bijvoorbeeld een groen-gele vlinder –  het Abstract Expressionisme van de Amerikaanse collega. Zijn bij de meeste werken de vormen en kleuren begrensd, in andere zijn druppels en transparante ‘vlekken’ functionele elementen van een levendig geheel.

Onlangs kreeg ik een aantal YouTube filmpjes van Daniel Lemmer te zien. Verrassend, ik wist niet dat hij ze maakte. Het lijken scenes uit een absurdistisch toneelstuk van Samuel Beckett. Mooi kaal, minimalistisch gefilmd waardoor het mysterieuze drama van de onherkenbare gemaakte hoofdpersoon alle aandacht kan opeisen. Al zijn het filmpjes, gehoorzamend aan de ‘wetten’ van dat medium, ze kunnen naar mijn idee beschouwd worden als een verlengstuk van zijn andere werk. Ze zijn even surrealistisch, even geraffineerd en effectief in hun vormgeving. De aanwezigheid van de kunstenaar maakt ze wellicht persoonlijker, maar niet verklaarbaarder. Ze zijn even suggestief en raadselachtig als ‘Wachten op Godot’, het beroemde toneelstuk van Beckett, dat je achterlaat met een knagende wat-gebeurt-hier-nu-eigenlijk-vraag.

TEKST Rob Perrée, Amsterdam, maart 2019

What: Thursday-Night-Feature (TNF) – (Facebook Event): Between 2 shops

When: Thursday, April 04, 2019, 19:00-21:00 hrs. Exhibition: April 5t-27, 2019. Mon thru Fri, 08:00-16:30 hrs and on Sat 08:30-13:30 hrs. Also open in the evenings on Friday the 5th and Saturday the 6th of April from 19:00-2100 hrs. On Saturday evening, April 6, starting at 19:30 hrs, curator Patrick Lacaisse will hold a presentation in which he talks about the exhibition and about the larger project Entre 2 mondes.

Where: Readytex Art Gallery (RAG) (also on Facebook), Steenbakkerijstraat 30, Paramaribo, Suriname

On April 4th, Readytex Art Gallery (RAG) opens a special new exhibition: Between 2 shops, in collaboration with an organization in French Guiana.

The exhibition, with a somewhat different than usual, but certainly very interesting concept, is in fact an extension of the larger project Entre 2 mondes, of Chercheurs d’art and CARMA (Center of Art and Research of Mana) in French Guiana. Patrick Lacaisse, artistic director of both organizations and visual artist, is the initiator and the curator of the exhibition in Paramaribo.

Readytex Art Gallery has a longstanding friendship with Patrick Lacaisse and Chercheurs d’art. This organization champions local and international artistic productions in all diversity. It emphasizes the need to combine and facilitate a dialogue between the so-called ‘traditional’ arts – as part of the Guianese cultural heritage – and contemporary art forms. The goal of the organization is therefore to open creative possibilities that go beyond the familiar classifications of ‘primitive’, ‘ethnic’, ‘decorative’, and ‘contemporary’ art. The project Entre 2 mondes (Between 2 shops) uses the historical encounter (from before colonization) between the traditional communities/cultures of the Guianas and Europe, as a basis for dialogue and cooperation between traditional cultural representatives and artists in the region. It also involves stakeholders from the various contemporary societies in the Guianas in the discussion. The project Between 2 shops at Readytex Art Gallery, fits perfectly within the concept of the larger project Entre 2 mondes.

In Between 2 shops, curator Patrick Lacaisse brings together the ‘two worlds’ of Readytex Art Gallery and the Readytex Crafts & Souvenirs shop. He explores and challenges conventional boundaries between various art forms by combining traditional arts and objects from the crafts & souvenirs shop, with objects and art from the CARMA collection and art works from the Readytex Art Gallery collection.
The challenges that Chercheurs d’art takes on in French Guiana in relation to the interpretations of art, find a new experimental dimension in the exhibition in Suriname. From the previously mentioned collections, Lacaisse collects several familiar items as well as a number of unexpected objects, which he brings together in a surprising and challenging exhibition that, as is his intention, will stimulate the public to think more deeply about how they see, define and interpret art.

The exhibition Between 2 shops is on display in Readytex Art Gallery from Friday April 5th until Saturday April the 27th, from Monday thru Friday from 8:00 am-4:30 pm, and on Saturdays from 8:30 am-1:30 pm. Also open in the evenings on Friday the 5th and Saturday the 6th of April from 7:00-9:00 pm. On Saturday evening, starting at 7:30 pm, curator Patrick Lacaisse will hold a presentation in which he talks about the exhibition and about the larger project Entre 2 mondes.

+++

+++

Op 4 april opent in Readytex Art Gallery (RAG) een nieuwe expositie: Between 2 shops, in samenwerking met een bevriende organisatie in Frans-Guyana.

De tentoonstelling met een iets anders dan gebruikelijk, maar wel zeer interessant concept, maakt deel uit van het grotere project Entre 2 mondes, van Chercheurs d’art en CARMA (Center of Art and Research of Mana) in Frans-Guyana. Patrick Lacaisse, artistiek directeur van beide organisaties en beeldend kunstenaar, is de initiator en de curator van de expositie in Paramaribo.

Readytex Art Gallery heeft al jarenlang een prettig vriendschapsverband met Patrick Lacaisse en Chercheurs d’art. Deze organisatie maakt zich sterk voor uiteenlopende lokale en internationale artistieke producties in een grote diversiteit. Zij benadrukt de noodzaak van het combineren en faciliteren van een dialoog tussen de zogenaamde ‘traditionele’ kunsten – als deel van het Guyanese culturele erfgoed – en hedendaagse kunstvormen. Het doel van de organisatie is om hiermee creatieve mogelijkheden te scheppen die de bestaande klassieke classificaties van ‘primitieve’, ‘etnische’, ‘decoratieve’, en ‘hedendaagse’ kunst overschrijden. Het project Entre 2 mondes (Tussen 2 werelden) gebruikt de historische ontmoeting, van vóór de kolonisatie, tussen de traditionele gemeenschappen/culturen van de Guyana’s en Europa als basis voor dialoog en samenwerking tussen traditionele culturele vertegenwoordigers en artiesten van de regio. Het project betrekt ook de stakeholders uit de verschillende hedendaagse Guyanese samenlevingen in de discussie. De expositie Between 2 shops in Suriname, past dan ook perfect binnen het concept van het bredere project Entre 2 mondes.

In Between 2 shops brengt curator Patrick Lacaisse de ‘twee werelden’ van Readytex Art Gallery en de Readytex Crafts & Souvenirs shop bij elkaar. Hij onderzoekt en bevraagt de traditionele grenzen tussen verschillende kunstvormen door kunstproducten en objecten uit de crafts & souvenirs shop, objecten en kunst uit de CARMA-collectie, en kunstwerken van de Readytex Art Gallery–collectie met elkaar te combineren. De uitdagingen die Chercheurs d’art in Frans-Guyana aangaat met betrekking tot de interpretaties van kunst, vinden in deze expositie in Suriname een nieuwe experimentele dimensie. Lacaisse verzamelt uit de voornoemde collecties verschillende bekende, maar ook enkele onverwachte objecten die hij samenbrengt in een verrassende en uitdagende expositie die, zoals het ook zijn intentie is, het publiek zal prikkelen dieper na te denken over de manier waarop zij kunst ziet, definieert en interpreteert.

De expositie Between 2 shops in Readytex Art Gallery is te zien vanaf vrijdag 5 april tot en met zaterdag 27 april, van maandag tot en met vrijdag van 08:00-16:30 uur, en op de zaterdag van 08:30-13:30 uur. Ook open in de avond op vrijdag 5 en zaterdag 6 april van 19:00-21:00 uur. Op zaterdagavond 6 april vertelt de curator Patrick Lacaisse om 19:30 uur in een presentatie hoe de expositie tot stand kwam, en vertelt hij tevens meer over het grotere project Entre 2 mondes.

What: Nirvana Pop Up exhibition (Facebook Event). In partnership with Michael Wong Loi Sing (on Artmajeur), an experienced European artist with Surinamese roots

When: Thursday May 2 & Friday May 3, 2019. The gallery is open for public from 16:00-23:00 hrs ( on May 2 & 3, 2019 ). On Friday May 3 the artist will serve a special art fusion soup.

Where: Nirvana Business Hotel (Facebook), Keizerstraat 101-103, Paramaribo, Suriname. Tel.: ++597 470 030

Entrance: Free entrance

What: Thursday-Night-Feature (TNF) – (Facebook Event): Open House

When: Thursday, May 02, 2019, 19:00-21:00 hrs.

Where: Readytex Art Gallery (RAG) (also on Facebook), Steenbakkerijstraat 30, Paramaribo, Suriname

The time has arrived for the next Thursday-Night-Feature (TNF) at Readytex Art Gallery (RAG). The gallery looks forward to welcoming you on Thursday May 2nd, when the doors open for a relaxing Open House. This means that the focus of this TNF is not on one specific artist or theme, but entirely on the beautiful artworks created by the gallery’s talented and dedicated artists, which are displayed throughout the entire gallery. From some of the artists there will be new works of art which means that you will get to enjoy a fascinating, new and mixed exhibition on the ground floor of the gallery. The exhibition will include the latest works of art from among others: Paul Chang, Kenneth Flijders, Sri Irodikromo, Soeki Irodikromo, Rinaldo Klas, Kurt Nahar and Wilgo Vijfhoven.

+++

The making of ‘Open House’ / PHOTOS Ada Korbee, 2019

Het is weer tijd voor de volgende Thursday-Night-Feature (TNF) van Readytex Art Gallery (RAG). De galerie hoopt u allen te verwelkomen op donderdag 2 mei, wanneer de deuren openen voor een gezellige Open House. Dat betekent dus dat de focus van deze TNF niet op een specifieke kunstenaar of thema is, maar volledig op de prachtige kunstwerken van de getalenteerde en toegewijde RAG–kunstenaars, die door de gehele galerie heen tentoongesteld staan. Van enkele kunstenaars heeft de galerie nieuwe werken ontvangen dus krijgt u tijdens deze Open House, op de begane grond van de galerie, een prachtige nieuwe en afwisselende expositie te zien. U kunt dan genieten van de meest recente kunstwerken van onder andere Paul Chang, Kenneth Flijders, Sri Irodikromo, Soeki Irodikromo, Rinaldo Klas, Kurt Nahar en Wilgo Vijfhoven.

Dit artikel verscheen eerder in NRC Handelsblad, op 1 mei 2019, en is geschreven door Sandra Smallenburg. In de volgende blogpost de Engelse vertaling.

+++

Biënnale van Venetië. Iris Kensmil en Remy Jungerman tonen hun werk vanaf volgende week op de Biënnale van Venetië. Samen met curator Benno Tempel maken ze een tentoonstelling over de lacunes in de kunstgeschiedenis, en hoe ze die kunnen verrijken met nieuwe verhalen.

Iris Kensmil en Remy Jungerman: The Measurement of Presence. 11 mei t/m 24 november 2019 op de Biënnale van Venetië. Inl.: venicebiennale.nl.

Hij herinnert het zich nog goed uit zijn vroege jeugd, toen hij opgroeide in Moengo, een bauxiet-mijnstadje in het Surinaamse regenwoud. Hoe de Marrons, afstammelingen van gevluchte, tot slaaf gemaakte Afrikanen, hun voorouders eerden tijdens winti-rituelen. Hoe ze zich hulden in schouderdoeken met de mooiste geometrische patronen en kleurvlakken, als patchworks aan elkaar genaaid. Jaren later, toen Remy Jungerman (1959) ging studeren, eerst aan de Academie voor Hoger Kunst en Cultuur Onderwijs in Paramaribo en vervolgens aan de Rietveld Academie in Amsterdam, ontdekte hij modernistische stromingen als De Stijl. En zag hij hoe de grids van Piet Mondriaan en de kleurencombinaties van Theo van Doesburg veel gemeen hadden met de schouderdoeken en de geruite stoffen van de Marrons.

Nu, als kunstenaar, is Jungerman nog steeds gefascineerd door de reis die deze abstracte patronen hebben afgelegd, van Afrika naar de Amerika’s, en de invloed die ze hadden op de kunst. In zijn werken, vanaf volgende week samen met wandschilderingen van Iris Kensmil te zien in het Nederlands paviljoen op de Biënnale van Venetië, mengt hij motieven uit de Marroncultuur met de geometrie van De Stijl. Zo maakt hij een installatie, Visiting Deities, die geïnspireerd is op de ‘kabra tafra’ uit de winti-religie: een offertafel die gedekt is voor de voorouders. Erboven hangen drie abstracte sculpturen, geïnspireerd op een draagorakel dat tijdens pelgrimages in het oerwoud op het hoofd gedragen wordt om op diverse locaties de goden te bezoeken. De werken echoën de geometrie van Stijl-architect Gerrit Rietveld, de ontwerper van het Nederlands paviljoen.

“Ik ben zelf vanuit het Amazonegebied naar Europa gekomen”, vertelt Jungerman enkele weken voordat de Biënnale zal losbarsten. “Daardoor heb ik een andere blik dan Europese kunstenaars. Ik put uit andere bronnen. Ik prijs me gelukkig dat ik in Suriname naar de academie ben gegaan, en daar zowel de westerse als de niet-westerse kunstgeschiedenis heb leren kennen. Voor mij is die persoonlijke achtergrond belangrijk om de vormentaal van De Stijl te begrijpen. Ik kon die kunstwerken veel beter voelen toen ik ze in verband bracht met patronen van de Marrons.”

“Kunstenaars van niet-Nederlandse afkomst’, dat voelde als etnisch profileren” – Iris Kensmil

Toekomstgericht

Iris Kensmil (1970) groeide op in Nederland, als kind van Surinaamse ouders. Ze volgde de schildersopleiding aan de Minerva Academie in Groningen. „Ik heb er veel geleerd over kunstgeschiedenis”, zegt ze, „maar ik voelde wel dat er iets miste. Kunst van de zwarte geschiedenis kwam er nauwelijks aan bod, hoogstens als inspiratiebron voor Picasso. Ik hoorde er niets over de gebieden waar mijn ouders vandaan komen. Later ben ik daar zelf naar op zoek gegaan.”

In Venetië zal Kensmil de wanden van het Rietveld-paviljoen vullen met drie monumentale muurschilderingen. Twee daarvan, The New Utopia Begins Here #1 en #2, eren door middel van geschilderde portretten het denken van zwarte feministes. Zo portretteerde ze journalist en activist Claudia Jones, maar ook dj Sister Nancy, sf-auteur Octavia E. Butler en dichter Audre Lorde – vrouwen uit verschillende landen en tijden die allemaal onderbelicht gebleven zijn, althans in Nederland. Kensmil integreert die in een compositie die gebaseerd is op het werk van twee modernistische kunstenaars: Piet Mondriaan en Kazimir Malevitsj.

“Belangrijk in mijn keuze voor deze vrouwen was dat zij een toekomstgerichte visie hadden”, zegt Kensmil. “Dat ze in hun denken, hun schrijven, of hun muziek streefden naar een inclusieve wereld. Bij sommige vrouwen uit de jaren twintig was het lastig om goede foto’s te vinden. Van anderen, uit de jaren tachtig en negentig, was er veel meer beeld. Aanvankelijk gebruikte ik vooral grijstonen, maar gaandeweg zijn er ook kleuren in de portretten gekomen. Ik wilde niet alleen historische figuren schilderen, maar ook vrouwen die nog steeds belangrijk zijn voor het nu. Het licht in de portretten lijkt van binnenuit te komen, waardoor deze vrouwen een bepaalde levendigheid krijgen, maar ook een historische relevantie.”

Wat beide kunstenaars bindt, is de wijze waarop ze de abstracte beeldtaal van het modernisme gebruiken om hun eigen thema’s naar voren te brengen. “Het modernisme is de dominante cultuur”, zegt Jungerman. “Voor mij als kunstenaar was er geen ander ‘isme’ waaraan ik me kon vastklampen. Ik realiseerde me op een gegeven moment dat ik De Stijl kon gebruiken als ingang, om vervolgens mijn eigen verhaal te vertellen. Zodat je de toeschouwer eerst lokt met herkenbare vormen, om hem dan mee te nemen naar andere werelden.”

Wat is dat andere verhaal? “Het deel dat je niet terugvindt in de westerse kunstgeschiedenis. Door de eenzijdige kunstbeschouwing in Europa wordt de geometrie in de kunst geclaimd door het modernisme. Die ene waarheid wordt aangenomen als het universele verhaal. Ik wil laten zien dat dat verhaal te beperkt is. In veel Europese musea”, zegt Jungerman, ziet hij geen goede weerspiegeling van de diversiteit in onze samenleving. “Daardoor ga je nadenken over dat er meer moet zijn. Ik wil nieuwe, toekomstgerichte beelden maken. In de hoop dat mijn werk als inspiratie kan dienen voor de volgende generatie, een generatie zonder kleur.”

“De biënnale en het Rietveldpaviljoen belichamen voor mij de utopie van het modernisme”, zegt Kensmil. “Maar het is een eenzijdig ideaal. De moderniteit heeft een veel rijkere geschiedenis dan algemeen bekend, in de westerse zwarte tegenbewegingen heeft die zich heel anders ontwikkeld. Daarom vul ik die aan met de visies van zwarte vrouwelijke utopisten.”

Een volgende stap

De curator die Remy Jungerman en Iris Kensmil heeft samengebracht, Benno Tempel (1972), is directeur van hét Stijl-museum bij uitstek: het Gemeentemuseum in Den Haag. Hij kocht voor zijn museum al eens werk aan van Kensmil, en maakte in 2015 een tentoonstelling met Jungerman. „Wat ik zo goed vind aan hun werk, is dat zij de westerse kunstgeschiedenis niet alleen bevragen, maar dat ze ook een volgende stap zetten. Beiden durven op een utopische manier te kijken naar vooruitgang. Ze proberen het heden te voeden met het verleden en daardoor het heden te beïnvloeden.”

Als voorbeeld noemt Tempel het werk van Jungerman. “Remy heeft een fascinatie voor patronen die reizen over de wereld en overal neerdwarrelen, als zaadjes die worden meegenomen door de wind. Zodra die wortel schieten, zorgen ze voor een aanpassing van het bestaande op die plek. Ik vind dat een mooie metafoor voor de groei die kan ontstaan uit culturele beïnvloeding en vermenging.”

In eerste instantie maakte nog een derde kunstenaar, de in 2017 overleden Stanley Brouwn, deel uit van het tentoonstellingsconcept. Tempel was van plan om diverse van diens sculpturen te tonen. Maar daags na de bekendmaking tekende Brouwns weduwe bezwaar aan. “Het was pijnlijk hoe dat proces verliep”, zegt Tempel nu. “Maar we hebben al snel besloten: als het zo extreem gevoelig ligt, met name voor de nabestaanden, dan gaan wij zijn werk niet tonen. Het was precies een jaar na Brouwns overlijden, bijna op de dag. De weduwe zat in een puur rouwproces. Ze zei ook: ik kan jullie niet tegenhouden. Uit respect naar haar toe hebben we toen besloten Brouwns werk niet te laten zien.”

De reacties in de pers waren niet mals. Het organiserende Mondriaan Fonds werd amateurisme verweten. In de Volkskrant werd Tempels concept “zo stevig als elastiek” genoemd. Ook was er kritiek op het feit dat Brouwn, net als Kensmil en Jungerman een kunstenaar van Surinaamse afkomst maar die zijn biografie altijd streng scheidde van zijn werk, hier in een context van ‘zwarte identiteit’ getoond zou worden.

Tempel maakt zich nog steeds kwaad als hij terugdenkt aan die periode. “Er werden veel dingen gezegd die niet klopten. De Volkskrant schreef over ‘drie kunstenaars van niet-Nederlandse afkomst’. Dat vond ik schandalig. Deze kunstenaars hebben in Nederland een opleiding gevolgd, ze hebben hier museale shows gehad. Alles wat ze in hun artistieke leven hebben gedaan, is begonnen in Nederland. Die krant schreef ook nog dat zo veel aandacht voor ‘ook maar gelijk drie kunstenaars’ met een niet-Nederlandse achtergrond kunstmatig was. In mijn optiek toont die kritiek vooral aan hoe spot on we zijn. Het is het juiste moment om dit te doen. Deze thema’s zijn belangrijk, vooral nu.”

“Ik hoop dat mijn werk de volgende generatie inspireert, een generatie zonder kleur” – Remy Jungerman

“Het voelde als etnisch profileren”, zegt Iris Kensmil, dat ze in de krantenkoppen steeds werden aangeduid als ‘kunstenaars van Surinaamse afkomst’. “Alsof je aan de kant gezet werd, terwijl je gewoon Nederlander bent.” Jungerman: “Ik woon langer in Nederland dan in Suriname.”

Onzichtbaar

Dat ze nu Nederland mogen vertegenwoordigen op de Biënnale van Venetië, een evenement dat historisch is ontstaan als etalage voor rijke, koloniale grootmachten, voelt als een overwinning. “Het traject dat veel van mijn voorouders hebben afgelegd om te komen tot waar wij zijn, is lang en pijnlijk geweest”, zegt Jungerman. “In het paviljoen wil ik de mensen eren die daarvoor gestreden hebben. Vandaar die offertafel. In de winti wordt die ingericht voor je voorouders. Pas als je al je voorouders bij elkaar hebt, kun je het verleden zuiveren, om te komen tot een nieuw gesprek.”

Jungerman ziet ook Stanley Brouwn als een ‘voorvader’. “Hij is altijd belangrijk voor me geweest, als landgenoot en man of color.” Hij vertelt dat hij soms had gewild dat hij Brouwn was: een kunstenaar zonder biografie. “Vooral in de periode 1998-2002, toen staatssecretaris van Cultuur Rick van der Ploeg (PvdA) een beleid van positieve discriminatie doorvoerde. Kunstenaars als Gillion Grantsaan, Michael Tedja en ik hadden op dat moment al een positie veroverd in de kunstwereld. We exposeerden in het Stedelijk, deden mee aan Europese shows. We hadden ons nooit de vraag gesteld hoe het was om zwarte kunstenaar te zijn. Totdat we, door dat voorkeursbeleid van Van der Ploeg, op een eilandje terechtkwamen. Opeens waren we allochtoon. Toen dacht ik wel: Brouwn heeft dat destijds goed ingezien. Hij maakte in 1972 de beslissing om onzichtbaar te worden. Omdat je anders gewoon geen leven hebt.”

Hoewel het werk van Brouwn in Venetië niet fysiek aanwezig is, zal zijn geest er toch rondwaren. Beide kunstenaars maakten een ode aan hem. “Ik neem Stanley mee in het ritme van mijn werk”, zegt Jungerman. “Het beeld Promise IV is een eerbetoon aan hem. Het is een verticaal beeld, waarbij bewerkte houten latten de lucht in schieten als wolkenkrabbers. Daarop zijn de maateenheden van Brouwns lichaam – die hij zelf ook vaak gebruikte in zijn kunst – afgetekend: de ell, feet en step. Ik heb er mijn eigen maten aan toegevoegd.”

“Wat ik bewonder aan Brouwn”, zegt Kensmil, “is dat hij altijd de omgang met zijn werk zo bewaakte.” Haar werk Beyond the Burden of Representation gaat over die authenticiteit. “Het is een installatie over kunstenaars die het eigene in hun werk wilden beschermen, tegen critici, tegen de kunstwereld en tegen voor de hand liggende oordelen. Het is essentieel voor de vrijheid van de kunstenaar dat hij zijn eigen strategie kan kiezen. Ik heb een muurschildering gemaakt vol met historische kunstwerken, van Stanley Brouwn, maar ook van bijvoorbeeld On Kawara, Adrian Piper en Charlotte Posenenske – allemaal kunstenaars die hun eigen concept van kunst hebben bepaald.”

“Kunst is een traject waarbij je veel geduld moet hebben”, vult Jungerman haar aan. “Soms zie je om je heen de haast waarmee kunstenaars werk maken voor de markt. Maar de weg naar het grote podium is een lange. Als je dicht bij jezelf blijft en de dingen doet die je moet doen, dan word je uiteindelijk beloond.”

+++

Documentaire The Measurement of Presence door Gerrit Scheurs.

+++

Lees ook de necrologie van Stanley Brouwn: De man die uit zijn werk verdween.

+++

Dit artikel verscheen eerder in NRC Handelsblad, op 1 mei 2019, en is geschreven door Sandra Smallenburg. In de volgende blogpost de Engelse vertaling.

Sandra Smallenburg, geboren in 1973, studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit Leiden. Sinds 2001 kunstredacteur bij NRC. In 2015 verscheen haar boek Expeditie Land Art bij de Bezige Bij.

+++

Venice Biennale. Starting next week, Iris Kensmil and Remy Jungerman will show their work at the Venice Biennale. Together with curator Benno Tempel they create an exhibition about the gaps in art history, and about how they can enrich them with new stories.  

Iris Kensmil and Remy Jungerman: The Measurement of Presence. May 11-Nov 24, 2019 at the Venice Biennale. Website: venicebiennale.nl.

He remembers it well from his early youth when he grew up in Moengo, a bauxite mining town in the Surinamese rainforest. How the Maroons, descendants of refugee enslaved Africans, honored their ancestors during Winti-rituals. How they clothed themselves in shoulder cloths with the most beautiful geometrical patterns and color planes, sown together like patchworks. Years later, when Remy Jungerman (1959) started his studies, first at the Academie voor Hoger Kunst en Cultuur Onderwijs in Paramaribo, and subsequently at the Rietveld Academie in Amsterdam, he discovered modernist movements such as De Stijl. He saw how much the grids of Piet Mondrian and the color combinations of Theo van Doesburg had in common with the shoulder cloths and the checkered textiles of the Maroons.

Now, as an artist, Jungerman is still fascinated by the journey of these abstract patterns, from Africa to the Americas, and by the influence they had on the arts. In his works, on display starting next week at the Venice Biennale together with murals by Iris Kensmil, he mixes motives from Maroon culture with geometrics from De Stijl [The Style]. He makes an installation, Visiting Deities, inspired by the kabra tafra from the Winti-religion: a sacrificial table set for the ancestors. Hanging above it are three abstract sculptures, inspired by an oracle that is worn on the head during pilgrimages to visit the gods at several locations in the forest. The works echo the geometrics of Style-architect Gerrit Rietveld, the designer of the Dutch pavilion.

“I myself came to Europe from the Amazon region”, says Jungerman several weeks before the Biennale is about to burst on the scene. “Because of this my view is different than that of European artists. I draw on other sources. I consider myself lucky that I went to the academy in Suriname, and that I was introduced to Western as well as non-Western art history there. For me, that personal background is important in order to understand the imagery of De Stijl. I got a much better ‘feel’ for those works of art when I linked them to the patterns of the Maroons.”

“‘Artists from non-Dutch descent’, that felt like ethnic profiling” – Iris Kensmil

Future Oriented

Iris Kensmil (1970) grew up in the Netherlands, as a child from Surinamese parents. She studied painting at the Minerva Academie in Groningen. “I learned a lot about art history there”, she says, “but I did feel as though I was missing something.” Art from black history hardly ever came up, except for maybe as a source of inspiration to Picasso. I heard nothing about the regions where my parents come from. I went in search of that myself later on.”

In Venice, Kensmil will fill the walls of the Rietveld-pavilion with three monumental murals. Two of those, The New Utopia Begins Here #1 and #2, honor the thinking of black feminists through painted portraits. In that light, she portrayed journalist and activist Claudia Jones, but also DJ Sister Nancy, sf-author Octavia E. Butler and poet Audre Lorde – women from different countries and times who have all remained underexposed, at least in the Netherlands. Kensmil integrates this in a composition that is based on the work of two modernist artists: Piet Mondrian and Kazimir Malevich.

“Important in my choice for these women, was that their visions were future-oriented”, says Kensmil. “That they strived for an inclusive world in their writing or in their music. It was difficult to find good photos of some women from the twenties. From others, from the eighties and nineties, images are a lot easier to find. Initially I used only gray hues, but gradually I also added colors to the portraits. I didn’t want to paint only historical figures, but also women who are still important in the here and now. The light in the portraits looks as though it comes from within, giving these women a certain liveliness, but also a historical relevance.”

What connects the two artists, is the way in which they use the abstract imagery of modernism to bring their own themes to the forefront. “Modernism is the dominant culture”, says Jungerman. “For me as an artist, there was no other ‘ism’ that I could attach myself to. At a certain point, I realized that I could use De Stijl as a point of entry, to then tell my own story. So that you initially lure the viewers in with familiar shapes, only to subsequently take them along into other worlds.”

What is the other story? “The part that you don’t see in Western art history. Due to the one-sided way of looking at art in Europe, geometry in the arts is claimed by modernism. That single truth is considered the universal story. I want to show that that story is too limited.” According to Jungerman, the diversity in our society is poorly reflected in many European museums. “This makes you think that there should be more. I want to make new, future-oriented images. I hope that my work can serve as a source of inspiration for the next generation, a generation without color.”

“To me, the Biennale and the Rietveld pavilion embody the utopia of modernism”, says Kensmil. “But it’s a one-sided ideal. Modernism has a much richer history than is generally known. In the western black counter-movements it has developed quite differently. This is why I supplement it with the vision of black female utopians.”

A Next Step

The curator who has brought Remy Jungerman and Iris Kensmil together, Benno Tempel (1972), is the director of the Style-museum par excellence: the Gemeentemuseum in The Hague. He has previously acquired work from Kensmil for his museum, and in 2015 he made an exhibition with Jungerman. “What I particularly like about their work, is that they not only question the Western art history, but that they also take the next step. Both of them dare to look at progress in a utopian way. They try to feed the present with the past and thus try to influence the present.”

As an example, Tempel names the work of Jungerman. “Remy has a fascination for patterns that travel throughout the world and settle down everywhere, just like seeds taken along by the wind. As soon as they take root, they make adjustments to that which already exists in that particular place. To me that’s a beautiful metaphor for the growth that can come from cultural influencing and fusing.”

Initially, a third artist, Stanley Brouwn who passed away in 2017, was also part of the exhibition concept. Tempel intended to display several of his sculptures. But the day after the announcement Brouwn’s widow filed an objection. “It was painful, the way in which that process went”, says Temple now. “But we quickly decided: if it is that sensitive, especially to the next of kin, then we were not going to show his work. It was exactly a year after his passing, almost to the day. The widow was in the middle of a real mourning process. She also said: I cannot stop you. Out of respect for her, we decided not to include Brouwn’s work.”

The reactions in the press were quite harsh. The organizer, the Mondrian Fund was accused of amateurism. In the Volkskrant Tempel’s concept was called “as sturdy as elastic”. There was also criticism that Brouwn, just like Kensmil and Jungerman, an artist from Surinamese descent but who always kept his biography strictly separate from his work, would be shown here in a context of ‘black identity’.

Tempel still gets angry when he thinks of that period. “There was a lot said that was not correct. The Volkskrant wrote about “three artists from non-Dutch descent“. I thought that was outrageous. These artists were educated in the Netherlands, they have had museum exhibits here. Everything they have done throughout their artistic lives, started in the Netherlands. That same paper also wrote that so much attention for “at the same time three artists” with a non-Dutch background was artificial. In my point of view that criticism only proves how spot on we are. It is the right time to do this. These themes are important, especially now.”

‘I hope that my work will serve as inspiration for the next generation. A generation without color’ – Remy Jungerman

“It felt like ethnic profiling”, says Iris Kensmil, that we were consistently referred to as ‘artists from Surinamese descent’. As if you are put aside, while you are just Dutch.” Jungerman: “I live in the Netherlands longer than I have lived in Suriname.”

Invisible

The fact that they can now represent the Netherlands at the Venice Biennale, an event that historically emerged as a showcase for rich, colonial powers, feels like a victory. “The trajectory that many of my ancestors went through to reach where we are today, was long and painful”, says Jungerman. “In the pavilion, I want to honor the people that fought for that. Hence the sacrificial table. In the Winti it is arranged especially for the ancestors. Only when you have all your ancestors together, you are able to cleanse the past, in order to come to a new conversation.”

Jungerman sees Stanley Brouwn as an ‘ancestor’ as well. “He has always been important to me, as a fellow countryman and as a man of color.” He talks about how he sometimes wished that he was Brouwn: an artist without biography. “Especially in the period 1998-2002, when State Secretary of Culture Rick van der Ploeg (PvdA) implemented a policy of positive discrimination. At that time, artists such as Gillion Grantsaan, Michael Tedja and myself, had already conquered a position in the art world. We exhibited in the Stedelijk, participated in European shows. We never questioned ourselves about how it was to be a black artist. Up until the moment that we ended up on an island by that preferential policy of Van der Ploeg. All of a sudden, we were allochtoon. At that time, I did think: Brouwn had the right idea back then. In 1972, he made the decision to become invisible. Because otherwise you just don’t have a life.”

Although Brouwn’s work will not be physically present in Venice, his spirit will surely be around. Both artists will honor him. “I take Stanley along in the rhythm of my work”, says Jungerman. The sculpture Promise IV is a tribute to him. It is a vertical piece, in which wooden slats shoot up into the sky like skyscrapers. On it the measurements of Brouwn’s body – which he also used often in his art – are drawn: the ell, feet and step. I have added my own measurements to it.”

What I admire in Brouwn, says Kensmil, “is that he always guarded the way his work was handled.” Her work Beyond the Burden of Representation is about that authenticity. “It is an installation about artists who want to protect the individuality in their work, against critics, against the art world, and against obvious judgements. It is essential to the freedom of the artist, that he can choose his own strategy. I made a mural full of historical art works, from Stanley Brouwn, but for example also from On Kawara, Adrian Piper and Charlotte Posenenske – all artists who determined their own concept of art.”

“Art is a trajectory in which you must have a lot of patience”, adds Jungerman. “Sometimes when you look around, you see the hurried way in which artists make work for the market. But the road to the big stage is a long one. If you stay close to yourself and do the things you need to do, you will ultimately be rewarded.”

+++

Documentary The Measurement of Presence by Gerrit Scheurs.

+++

Also read the necrology of Stanley Brouwn: De man die uit zijn werk verdween [The man who disappeared from his work]

+++

This article was previously published in Dutch in NRC Handelsblad on May 1, 2019 and was written by Sandra Smallenburg. The original Dutch text was posted in the previous blog post.

TEXT Sandra Smallenburg, born in 1973, studied art history at the Universiteit Leiden. She is art editor at NRC since 2001. In 2015 her book Expeditie Land Art was published by De Bezige Bij.

TRANSLATION Cassandra Gummels-Relyveld, 2019

Binnen Readytex Art Gallery (RAG) is Alida Neslo op verzoek van Monique NouhChaia SookdewSing al een tijdje bezig met gesprekken met de kunstenaars die aangesloten zijn bij de galerie, zie de lijst helemaal onderaan. Ze heeft met elke kunstenaar een individueel gesprek gehad, heeft ze vervolgens een vragenlijst gegeven om te beantwoorden en die antwoorden worden in groepsverband verder besproken. Daar zitten ook de leden van het RAG-team bij: Cassandra Gummels-Relyveld, Ada Korbee, Lygia Matawi en Monique NouhChaia SookdewSing.

Alakondre-gesprek bij Readytex Art Gallery / FOTO Courtesy Readytex Art Gallery

Het idee is dat wij tot een gemeenschappelijk concept, of manifest zoals Alida het noemt, komen om Surinaamse kunst te definiëren/verklaren naar de buitenwereld toe (en daarom eerst ook naar onszelf toe uiteraard). Wat maakt ons en kunst uit Suriname, zo speciaal? Dat proberen we dus onder woorden te brengen. Alida haar stokpaardje, ‘Alakondre’, is een belangrijk onderdeel van deze conversaties. Want dat is precies waar onze kracht ligt. Maar wat verstaat een ieder onder Alakondre, en begrijpen wij wel goed hoe uniek en waardevol het is dat wij in Suriname (grotendeels) volgens dit principe samenleven? Wat voor ons zo vanzelfsprekend is, of lijkt, is voor een groot deel van de wereld totaal vreemd. En waarom kan het hier wel maar elders niet? De conversaties moeten dus tot een gemeenschappelijk ‘verhaal’ leiden. Met dat ‘verhaal’/concept/manifest kunnen de kunstenaars zich dan het meest effectief presenteren op bijvoorbeeld biënnales of andere grote internationale exposities. Het doel is dus uiteindelijk dat wij zelf definiëren waar wij voor staan en wat wij presenteren en niet iemand van ‘buitenaf’.

Alakondre-gesprek bij Readytex Art Gallery / FOTO Courtesy Readytex Art Gallery

De groepsgesprekken zijn, zoals je je waarschijnlijk kan voorstellen, heel interessant. Het thema maakt vele discussies los en er worden verschillende ervaringen en anekdotes met elkaar gedeeld. Het is een proces … Maar belangrijk is dat het startsein gegeven is.

Alakondre-gesprek bij Readytex Art Gallery / FOTO Courtesy Readytex Art Gallery

Het is dus mede vanwege deze gesprekken dat Monique aan Alida vroeg een tekst te schrijven voor het RAG-portfolio. Wij plaatsen deze tekst nu ook hier voor onze SAX-lezers. In de volgende blogpost plaatsen wij de Engelse vertaling.

Towards an ID for the Future: van Alakondre Sani naar Alakondre Fasi

TEKST Alida Neslo

De positie van het land Suriname is bijzonder te noemen: we were global before the word actually became popular … Door de grote diversiteit van de bevolking en het kleine aantal inwoners is kennis van ‘andere’ dan de ‘eigen’ cultuur een welhaast vanzelfsprekend gegeven. De meeste Surinamers spreken/denken in meer dan één taal. Ze hebben een notie van de muziek, de dansen, de religie van de ‘ander’ en nemen daar zelfs elementen van over ZONDER ANGST om de ‘eigen’ cultuur te verliezen. Hoewel de koloniale beginsituatie negatief was, blijken de verschillende vormen van cultuur – vooral in de stad – een organische ontwikkeling doorgemaakt te hebben. In sommige gevallen werd zelfs de ene cultuur omarmd door andere(n), bijvoorbeeld na een huwelijk. In het huidige polariserende tijdsgewricht een opmerkelijk gegeven.

Zelfs binnen de multiculturele Zuid-Amerikaanse en Caribische gemeenschappen is Suriname een unicum: door de officiële taal – het Nederlands – en de grote oosterse invloeden vanuit India, China en Indonesië. De omgangstaal, het Sranantongo, is samengesteld uit meer dan twintig lokale talen, en is als zodanig de ‘taal van iedereen’. Deze taal die als een ‘veerboot’ tussen de cultuurgemeenschappen navigeert is misschien wel het meest opvallend.

In het Sranan bestaat de vaak gebruikte term ‘Alakondre’. Alakondre betekent vrij vertaald ‘volkomen inclusiviteit’, plurality of truths. Eigenlijk beschrijft/omvat de Surinamer in één woord zijn samenlevingsideaal. Met de nadruk op ‘ideaal’, want men is er zelf nog niet uit. Een Alakondre-levenshouding vergt lef en een ruimhartigheid die eerlijkheidshalve niet altijd wordt waargemaakt in het leven van alledag.

Aan de andere kant, in het hedendaagse Europa, hebben immigranten uit de voormalige kolonies het momenteel heel moeilijk … It’s easy to judge the unseen. Maar wat als het ‘verre’, ‘vreemde’, zich plots voor je deur openbaart en je eigen standaard, jouw ‘standpunt’, niet meer zo bepalend lijkt als voorheen?  Zulke confrontaties doen soms hele gemeenschappen wankelen; dat laatste gebeurt zeker als men de deur dichtslaat en zich afkeert van diegenen die de ‘verwarring’ veroorzaken. Men blijft bij zijn eigen standpunt: het woord zelf al duidt op twee keer ‘stil’ ‘staan’, in een wereld die constant in beweging is!

Wat let u om de deur open te doen? Desnoods op een kier, en kijk naar binnen. En … houd niet de beursindex, de minister, de politieman in het oog, maar de kunstenaar, de ‘dichter’ die de nog onzichtbare werkelijkheid voor ons ‘vertaalt’. “De dichter/kunstenaar”, zei een Afrikaanse griot (verhalenverteller) ooit, “is degene die zich herinnert waar er water te vinden is in de woestijn. Hij zorgt ervoor dat de mensen in leven blijven, niet omkomen van de dorst. Hij zorgt ervoor dat ze zich blijven verwonderen, nieuwsgierig worden naar meer.”

Moet ik het nu hebben over noord en zuid, zwart en wit, rijk en arm, macht en onmacht, kennis en onwetendheid, kunst en ‘wereldkunst’, muziek en ‘wereldmuziek’, klassiek en authentiek? Waar liggen de grenzen van die ‘hokjes’ en categorieën? In ons hoofd of in de wereld/werkelijkheid waarin we leven/wonen? Soms denkt men het te weten, en dan gebeurt er weer iets waardoor men zijn ‘weten’ moet relativeren …

De ontmoeting met (elke) kunstenaar is als de ontdekking van een kostbare bron in de woestijn … Hij is de bron die oorspronkelijk is, in een zeer precieze zin, namelijk dat zijn gedachten zijn werken zijn, hun oorsprong vinden in hemzelf. Als hij daarbij in meerdere talen en culturen denkt … is hij tegelijkertijd een vereenzaamd mens die Alakondre sani concipieert, maar op Alakondre fasi is hij tegelijkertijd humaan, universeel, en meer dan welke mens ook ‘broeder van alle mensen’. Uitdrukkingen van dezelfde strekking vindt men in de Veda’s in India, in het Zuid-Afrikaanse concept ubuntu, etc. Wie zoekt, die vindt!

Let wel op de betekenis hier van ‘oorspronkelijk’. Hij vindt zichzelf heel gewoon, niet zeldzaam, geen ‘übermensch’, zoekt ook niet naar een dergelijk concept. Veeleer wil hij op een zeldzame, unieke en hem eigen wijze een gezamenlijk idee uitdragen, gewoon, voor allen, want tot allen gaat hij spreken: Alakondre fasi. Op die manier is de zienswijze van de Surinaamse kunstenaar het best te begrijpen: “Alakondre na wan, wan na alakondre.”: Een work in progress weliswaar, maar in onze ogen de ‘odo’ van de global future.

Ga dus vooral kijken, ga luisteren naar die Surinaamse dichters/kunstenaars. Verwonder je en geef toe dat je standpunt misschien niet langer stand houdt. So what! Maak het een ‘vlottend punt’ , fit for global times! Verander van richting, ruimte, wordt hindoe, moslim of jood, het maakt niet uit, dóe iets in plaats van clichématig te oordelen of in je comfortzone te blijven zitten om te leuteren over kwa-li-teit. Dóe iets, maar doe vooral de deur niet dicht – want zij, zij dragen de identiteit van de toekomst in zich. Onbewust, bewust en doelbewust.

+++

Toelichting Sranantongo termen:

Alakondre fasi:  Alakondre houding

Alakondre sani: Alakondre object

Alakondre: Volkomen inclusief, meerdere waarheden ineen (plural truth)

Alakondre na wan, wan na Alakondre: Eenheid in verscheidenheid, verscheidenheid per eenheid

Odo: zienswijze, compacte wijsheid

Toelichting overige termen:

Griot: Een griot is een verhalenverteller in de traditionele West-Afrikaanse cultuur, die als rol heeft de mondeling overgedragen geschiedenis van zijn dorp of stam te bewaren en door te geven naar de volgende generatie; een griot belichaamt het collectieve geheugen van een stam of een dorp en kan uren, soms dagenlang, spreken, vertellen en zingen. (Bron: www.ensie.nl)

Bronnen:

• Herman Teirlinck, Dramatis Peripatetikon, 1959

• De kunstenaars van Readytex Art Gallery: Reinier Asmoredjo, Paul Chang, Leonnie van Eert, Kenneth Flijders, Shaundell Horton, Soeki Irodikromo, Sri Irodikromo, Rinaldo Klas, John Lie A Fo, Kurt Nahar, Sunil Puljhun, Dhiradj Ramsamoedj, Xavier Robles de Medina, Kit-Ling Tjon Pian Gi, Roddney Tjon Poen Gie, René Tosari, Steven Towirjo,  Wilgo Vijfhoven en Hanka Wolterstorff 

+++

TEKST: Alida Neslo (Paramaribo, 1954) studeerde theater en dans in België (Studio Herman Teirlinck) en Senegal (Mudra Afrique, de zusteropleiding van Mudra Bruxelles van Maurice Béjart). Tijdens haar carrière in België en de rest van de wereld speelde ze in baanbrekende interculturele en politieke theaterproducties (o.a. met TIE-3 o.l.v. Tone Brulin). In België presenteerde ze jarenlang tv- en radioprogramma’s. Later werd zij artistiek directeur van het eerste Nederlands/multicultureel theatergezelschap De Nieuw Amsterdam (DNA) en nog later van DasArts: de masters opleiding voor theater en dans van de Hogeschool voor de Kunsten in Amsterdam. Ze bekleedde talrijke nevenfuncties, w.o. vice-voorzitter van de Amsterdamse Kunstraad en raadslid van de Commissie Cultureel verdrag Vlaanderen-Nederland (CVN). Na jaren in 4 continenten gewoond en gewerkt te hebben keerde zij in 2006 terug naar Suriname, waar ze thans werkt als freelance theatermaker en docent in theaters, scholen en gevangenissen. De link met Vlaanderen en Nederland onderhoudt ze als adviesraadslid van de Taalunie, door lezingen en occasionele publicaties. Tevens ontwikkelt ze o.a. samen met een dynamisch team van Surinaamse musici en artiesten een nieuw geëngageerd kunstcurriculum voor jonge professionals aan het Conservatorium van Paramaribo.

TEKST INLEIDING: Cassandra Gummels-Relyveld werkt als freelance schrijfster, naast haar werk voor Sranan Art Xposed, voornamelijk voor Readytex Art Gallery (RAG) in Paramaribo, Suriname. Zij schrijft persberichten, websiteteksten en verzorgt het publiciteitsmateriaal rond de exposities en de andere activiteiten van de galerie.

At the request of Monique NouhChaia SookdewSing, managing director of Readytex Art Gallery (RAG), Alida Neslo is leading a number of conversations with the artists affiliated with the gallery. She’s had talks with all of the artists individually and has subsequently given them a questionnaire to fill out, of which the answers are discussed in group sessions. Included in the group sessions with the artists are various other members of team RAG: Cassandra Gummels-Relyveld, Ada Korbee, Lygia Matawi en Monique NouhChaia SookdewSing.

The idea is to come to a joint concept, or manifest as Alida calls it, to define/explain Surinamese art to the broader art world (and of course to define it for ourselves first as well). What makes us and art from Suriname, so special? It is this that we are trying to put into words. Alida her favorite subject ‘Alakondre’ is an important element of these conversations. Because that is exactly where our strength lies. But what does Alakondre mean to everyone, and do we even understand how unique and valuable it is that we live (for the most part) according to this principle? What is, or seems, so matter of fact to us, is completely strange and unusual in many other countries around the world. And why is it possible here, and not elsewhere? Ultimately, the conversations must lead to a united ‘story’. And that ‘story’, concept/manifest will give the artists the tools to present themselves effectively at for example biennials or other important international exhibitions. What it ultimately comes down to, is that we have to be the ones who make our own definitions of what it is that we stand for and represent, instead of having people from the outside deciding how to ‘label’ us.

The group conversations are, as you may well imagine, very interesting. The theme in itself leads to many lively discussions and the participants share countless experiences and anecdotes. It’s a process, but what’s most important: the kick off has been given.

So, it’s partly because of these conversations that Monique asked Alida to write an essay for the RAG portfolio.

We have now translated Alida’s text for our SAX readers. In the previous blog post we posted the Dutch version.

TOWARDS AN ID FOR THE FUTURE: FROM ALAKONDRE SANI TO ALAKONDRE FASI

TEXT Alida Neslo

Suriname’s position in the world can easily be labeled extraordinary: we were global before the word actually became popular … The utterly diverse and at the same time rather small population, naturally triggers knowledge of cultures ‘other’ than one’s ‘own’. The Surinamese speak/think in more than one language. They have a notion of the music, the dances, the religion of the ‘other’ and even incorporate elements of them into their own lives, WITHOUT FEAR of losing their ‘own’ culture. Although the initial colonial situation was negative, the different cultural expressions- especially in the city- have ultimately gone through an organic development. In multiple cases one culture was even embraced by another, after a marriage for example. A rather remarkable feat in these polarizing times we’re living in.

Even within the diversity of South-American and Caribbean communities, Suriname is unique: due to the official language -Dutch- and the significant Eastern influences from India, China and Indonesia. Sranantongo, the country’s ‘lingua franca’, is composed of more than 20 local languages, and is as such ‘everyone’s language’. It navigates like a ‘ferry’ between the cultural communities, which is perhaps the most amazing fact.

A frequently used expression in Sranan is ‘Alakondre’, which means ‘complete inclusivity, plurality of truths’. Essentially the Surinamese thus describe their social ideal in one word. With the emphasis on ‘ideal’, because we aren’t quite there yet. An Alakondre attitude requires courage and a generosity of spirit, which truth be told, is not always lived up to in everyday life.

In today’s Europe on the other hand, immigrants from the former colonies are currently having a hard time… It’s easy to judge the unseen. But what if the ‘far away’, the ‘foreign’, suddenly reveals itself right in front of your door, and your own point of view no longer seems as definitive as before? Sometimes, such confrontations cause entire communities to falter. This happens especially if one party slams the doors shut, and turns itself against ‘those responsible’ for the ‘confusion’, sticking to its own point of view, preferring the status quo. In a world that is constantly on the move!

What stops you from opening up the door? Even if just a crack, to take a look outside. And please … do not focus your sight on the stock market, the minister, or the policeman, but keep an eye out for the artist, who translates the hidden truths for us. “The artist”, an African griot once said, “is the one who remembers where to find water in the desert. He makes sure that the people stay alive, that they do not perish with thirst. He ensures that they keep their sense of wonderment, that they remain curious for more.”

Must I now talk about North and South, black and white, rich and poor, power and powerlessness, knowledge and ignorance, Art and ‘world art’, Music and ‘world music’, Classic and authentic? Where are the boundaries of these ‘boxes’ and categories? In our heads, or in the world, the reality in which we live? Sometimes people think they know it all, but then something happens that causes them to put their ‘knowledge’ into perspective …

The encounter with an artist, with every artist, is like drilling a well in the desert … He is like the original source, in a very precise sense, namely that his thoughts are his works, that the origin of his work lies within himself. If in addition to that, he also thinks interculturally, in various languages, he’ll be at the same time a solitary creator who conceptualizes Alakondre sani, and simultaneously in an Alakondre fasi humane, universal, and, more than any other person, brother of all people. Expressions of identical meaning can also be found in the Vedas from India, in the South African Ubuntu concept,  etc. He who seeks finds!

The meaning of the word ‘original’ is noteworthy. The artist considers himself  a very ordinary man, not an ‘übermensch’, nor does he search for a similar concept. However, he does want to convey a common idea, in a rare, unique and very individual way. Common, because he is going to speak to all: Alakondre fasi. The work of Surinamese artists can therefore best be understood through the following expression: “Alakondre na wan, wan na alakondre”: a work in progress, admittedly, but in our vision the ‘odo’ of the global future.

So … go out and  discover those Surinamese artists. Marvel at their creations and acknowledge that perhaps your point of view no longer holds up. So what! Make it a ‘point-in-motion’, fit for global times! Change your direction, change your space, become a Hindu, Muslim or Jew, it doesn’t matter, dó something instead of sticking to your comfort zone bitching about QUA-LI-TY. Dó something, but by no means close the door, because these very artists carry within them the identity of the future. Unconsciously, consciously and purposefully. 

+++

Explanation of Sranantongo terms:

Alakondre fasi:  Alakondre way

Alakondre sani: Alakondre object

Alakondre: complete inclusivity, plurality of truths

Alakondre na wan, wan na Alakondre: unity in diversity, diversity per unit

Odo: view, compact wisdom

Explanation of terms used:  

Griot: A griot is a story teller in the traditional West-African culture, who has the role of preserving and further disseminating the history of his village or tribe, which has been handed down orally, to the following generation; a griot embodies the collective memory of a tribe or a village, and can sometimes talk, tell stories and sing for days. (Source: www.ensie.nl)

References:

• Herman Teirlinck, Dramatis Peripatetikon, 1959

• The Readytex Art Gallery artists: Reinier Asmoredjo, Paul Chang, Leonnie van Eert, Kenneth Flijders, Shaundell Horton, Soeki Irodikromo, Sri Irodikromo, Rinaldo Klas, John Lie A Fo, Kurt Nahar, Sunil Puljhun, Dhiradj Ramsamoedj, Xavier Robles de Medina, Kit-Ling Tjon Pian Gi, Roddney Tjon Poen Gie, René Tosari, Steven Towirjo, Wilgo Vijfhoven and Hanka Wolterstorff.

+++

TEXT: Alida Neslo (Paramaribo, 1954) studied theatre and dance in Belgium (Studio Herman Teirlinck) and Senegal (Mudra Afrique, the sister institute of Mudra Bruxelles of Maurice Béjart). During her career in Belgium and the rest of the world, she acted in grounbreaking intercultural and political theater productions (among others with TIE-3 led by Tone Brulin). In Belgium, she presented television and radio programs for many years. She subsequently became the artistic director of the first Dutch/multicultural theater company De Nieuw Amsterdam (DNA) and later also of DasArts: the masters course for theater and dance of the Hogeschool voor de Kunsten in Amsterdam. She had countless additional functions, amongst which vice-chairman of the Amsterdamse Kunstraad and council member of the Commissie Cultureel verdrag Vlaanderen-Nederland (CVN). After living and working in 4 continents for many years, she returned to Suriname in 2006, where she currently works as freelance theater producer and teacher in theatres, schools and prisons. She maintains her link with Vlaanderen and the Netherlands as advisory member of the Taalunie, through lectures and occasional publications. She is also developing, together with among others a dynamic team of Surinamese musicians and artists, a new engaged art curriculum for young professionals at the Conservatorium of Paramaribo, Suriname.

INTRODUCTORY TEXT: Cassandra Gummels-Relyveld works as freelance writer, who in addition to her work for Sranan Art Xposed, works primarily for Readytex Art Gallery (RAG) in Paramaribo, Suriname. She writes press releases, website content and is in charge of all the publicity content for the exhibitions and the other activities of the gallery.

What: ‘Bending Benchmarks’, an art work by Roosje Verschoor. An afternoon with photography and performances (Facebook Event)

When: Saturday June 1, 2019, 16:00 hrs

Where: Tembe Art Studio, Moengo, Marowijne, Suriname

There will be a bus available. The bus leaves at 14:00 hrs from Nola Hatterman Art Academy, Fort Zeelandia terrain, Paramaribo, Suriname. Please call: 034 1041 or 875 5005.

‘Bending Benchmarks’, a work of art by Roosje Verschoor – June 1, 2019, Moengo

On Saturday June 1, 2019 artist Roosje Verschoor (the Netherlands, 1986) presents her work in Moengo, Marowijne, Suriname. Roosje was the new artist-in-residence at the Tembe Art Studio in Moengo from March 1, 2019. Her residency is supported through the Mondriaan Fund by the Kibii Foundation (Facebook).

Since 2010, the Kibii Foundation has been organizing an artist-in-residence for local and international artists at Moengo, a place where they can live and work with the local community for three months. This program is part of a larger process initiated by Marcel Pinas with the aim of using art and culture in Marowijne to increase self-confidence and awareness and thereby create opportunities for the community for reconstruction.

Over the past three months, Roosje Verschoor has been researching joint and individual identity in Moengo in particular and the Marowijne district in general.

She has given drawing, painting and collage workshops to the children in Moengo and the surrounding area, in collaboration with other artists, where the children were challenged to think about how they see themselves and each other.
Roosje started working with photography with the young people in Marowijne, which is a continuation of the workshop she gave at her previous project “Double Heritage” at the end of last year. That project resulted in an exhibition at the Contemporary Art Museum Moengo at the start of this year and a presentation at the Readytex Art Gallery about heritage and identity.

In October 2019 Roosje will take this exhibition in a bus to various high schools in Suriname, to inform the students of different places in Suriname about the present and past of Moengo and the meaning of heritage.

The emphasis during the workshops during the residency was on journalistic photography, where the youngsters were given technical and substantive tools to highlight a topic that appeals to them. The question “how do I best portray my own environment?” played an important role in this.

In addition, Roosje has made photographic work about the abandoned social places where the former staff members of Suralco spent their free time, such as the swimming pool, tennis court, Beatrix theater, and the Casa Blanca society club. Roosje asked the question what the value of these places is now and how the community of Moengo relates to it. This research is a continuation of an earlier research that the artist did on the old golf course.

Roosje: “The locations in the photos were maintained by Suralco and are no longer in use. That is of course a shame, but it is also part of the disappearance of segregation in the public areas of Moengo. These places have a double meaning: they fulfilled their function as a place to relax and recreate, but at the same time emphasized the separation that existed between the different groups. For example, staff members could visit both their own swimming pools and that of monthly and weekly wages, while the latter group was only allowed to visit their own swimming pool. In the Beatrix theater, the arrangement of the seats provided the same separation. An important question in my research is: to what extent are you determined by the space you are in? I have responded to this question through staged photography. Staged photography can make history visible in a different way. By showing a different reality, or bringing different aspects of history together in one image. How do the Moengonese view the past and its effects in the present? What their ideal is and to what extent they have the idea of ​​being influenced by Moengo’s past. Is this a limitation or an enrichment? To what extent are they still consciously or unconsciously determined by the space they are in? In this way I want to create a photo series that is the result of input from my research and the conversations with residents of Moengo. I place the photos in large format at the entrance of Moengo. ”

To investigate identity, Roosje worked with five young people on performances in which the young people portray a story about an event that most determined their identity. This is done in the form of poems, monologues, singing and dance. These performances will be part of her presentation on June 1, 2019. .

+++

Other links on our blog about Roosje Verschoor:

PHOTO EXHIBITION ‘HISTORY ON YOUR SHOULDERS’, MOENGO – FEBRUARY 9, 2019 – February 8, 2019

THURSDAY-NIGHT-FEATURE, FEBRUARY 7, 2019 – PRESENTATION BY ROOSJE VERSCHOOR – February 3, 2019

‘CASA BLANCA’, A PHOTOGRAPHIC INSTALLATION BY ROOSJE VERSCHOOR-August 19, 2017

‘A REFLEX’, EXHIBITION BY ROOSJE VERSCHOOR & ISIDOOR WENS – September 27, 2016

+++

‘Bending Benchmarks’, een kunstwerk van Roosje Verschoor – 1 juni 2019, Moengo

Op 1 juni presenteert kunstenares Roosje Verschoor (Nederland, 1986) haar werk
in Moengo. Roosje was vanaf 1 maart 2019 de nieuwe artist-in-residence bij de
Tembe Art Studio in Moengo. Haar residency wordt ondersteund vanuit het
Mondriaan Fonds door Stichting Kibii (Facebook).

Stichting Kibii Stichting Kibii organiseert sinds 2010 een artist-in-residence voor lokale en
internationale kunstenaars op Moengo, een plek waar zij gedurende drie maanden
kunnen wonen en werken met lokale gemeenschap. Dit programma is onderdeel van
een groter proces dat geïnitieerd is door Marcel PinasMarcel Pinas met als doel om kunst en
cultuur in te zetten in Marowijne om zelfvertrouwen en bewustzijn te vergroten en
daarmee mogelijkheden te creëren voor de gemeenschap voor wederopbouw.
De kunstenares heeft de afgelopen drie maanden onderzoek gedaan naar
gezamenlijke en individuele identiteit in Moengo in het bijzonder en het district
Marowijne in het algemeen.

Roosje Verschoor heeft teken-, schilder- en collageworkshops gegeven aan de kinderen in Moengo en omgeving, in samenwerking met andere kunstenaars, waarbij de kinderen
uitgedaagd werden om na te denken over hoe zij zichzelf en elkaar zien.
Met de jongeren in Marowijne is Roosje aan de slag gegaan met fotografie, hetgeen
een vervolg is van de workshoppen die zij bij haar vorige project ‘Double Heritage’
eind vorig jaar heeft gegeven. Dat project resulteerde begin dit jaar in een expositie
in het Contemporary Art Museum Moengo en een presentatie bij Readytex Art
Gallery over erfgoed en identiteit.

De nadruk bij de workshops tijdens de residency lag op journalistieke fotografie,
waarbij de jongeren technische en inhoudelijke tools aangereikt kregen om een
onderwerp uit te lichten dat hen aanspreekt. Hierbij speelde de vraag ‘ hoe breng ik
het beste mijn eigen omgeving in beeld?” een belangrijke rol.
Daarnaast heeft Roosje fotografisch werk gemaakt over de verlaten sociale plekken
waar de vroegere stafleden van Suralco hun vrije tijd doorbrachten, zoals het
zwembad, de tennisbaan, het Beatrixtheater, en de sociëteitsclub Casa Blanca.
Roosje stelde hierbij de vraag wat nu de waarde is van deze plekken en hoe de
gemeenschap van Moengo zich ertoe verhoudt. Dit onderzoek is een voortzetting
van een eerder onderzoek dat de kunstenares deed naar de oude golfbaan.

Roosje: “De locaties op de foto’s werden door Suralco onderhouden en zijn nu niet
meer in gebruik. Dat is natuurlijk zonde, maar het is ook een onderdeel van het
verdwijnen van de segregatie in de openbare ruimtes van Moengo. Deze plekken
hebben een dubbele betekenis: ze vervulden hun functie als plaats om te
ontspannen en te recreëren, maar benadrukten tegelijkertijd de scheiding die er
tussen de verschillende groepen bestond. Zo konden stafleden zowel naar hun
eigen zwembaden als naar dat van de maand- en weekloners, terwijl deze laatste
groep alleen hun eigen zwembad mocht bezoeken. In het Beatrixtheater zorgde de
ordening van de zitplaatsen voor zo’n zelfde afscheiding. Een belangrijke vraag bij
mijn onderzoek is: in hoeverre word je bepaald door de ruimte waarin je je bevindt?
Ik ben op deze vraag ingegaan door middel van geënsceneerde fotografie. Geënsceneerde fotografie kan de geschiedenis zichtbaar maken op een
andere manier. Door een andere werkelijkheid te tonen, of verschillende aspecten
van de geschiedenis samen te brengen in één beeld. Hoe kijken de Moengonezen
tegen het verleden aan en de doorwerkingen daarvan in het heden? Wat hun ideaal
is en in hoeverre ze het idee hebben beïnvloed te worden door het verleden van
Moengo. Is dit een beperking of juist een verrijking? In hoeverre worden zij nog
steeds bewust of onbewust bepaald door de ruimte waar ze zich in bevinden? Op
deze wijze wil ik een fotoserie laten ontstaan die het resultaat is van input uit mijn
onderzoek en de gesprekken met inwoners van Moengo. De foto’s plaats ik in groot
formaat aan de ingang van Moengo.”

Om onderzoek te doen naar identiteit heeft Roosje met vijf jongeren aan
performances gewerkt waarbij de jongeren een verhaal uitbeelden over een
gebeurtenis die hun identiteit het meest bepaald heeft. Dat gebeurt in de vorm van
gedichten, monologen, zang en dans. Deze optredens zullen onderdeel zijn van haar presentatie op 1 juni.

On Wednesday May 29, 2019, artist Isan Corinde (on Facebook as ICo) made it possible that the editor-in-chief of Sranan Art Xposed digital art platform, Marieke Visser, could give a donation consisting of paint, pencils, brushes and paper to Kurt Nahar, one of the two coordinators of the Nola Hatterman Art Academy (NHAA) (on Facebook).

Isan Corinde is an artist and he was born in Brokopondo, Suriname. In 2012 he graduated from the Nola Hatterman Art Academy (NHAA) in Paramaribo, Suriname.

Isan gets the inspiration for his work from daily life. The colors that he uses come from the Surinamese pangi fabrics that he inherited from his grandmother and who play an important role in the Surinamese culture. The colors make his paintings and other artworks come to life.

Isan organized art projects in the interior of Suriname for the children of the villages he visits. He makes art together with the children, using waste materials. He ‘gives back’ through these projects and shows his gratitude for the talent he was gifted with.
Isan has been living in the Netherlands since 2016 and organizes various annual exhibitions and also continues to work with children from both countries.

Isan Corinde on why he gives back. “I remember that when I studied at Nola I sometimes had no material to work with at all. Sometimes I got some from students. I had to be very careful with my stuff to be able to make a work of art. I always intended to give back some day, if my art would sell good.”

Kurt Nahar studied too at the NHAA where he now works as a teacher and coordinator. He is also a successful Surinamese artist, one of the core artists of Readytex Art Gallery.

The donation & Kurt Nahar being interviewed by Euritha Tjan A Way from de Ware Tijd

With a hat from her grandfather, Marieke Visser honors Corinde’s ideas. “He is known as the womi (Saramaccan word meaning ‘man’) with the hat. I love how this artist honors the past, how he lives the present – and how! – and supports the future. by wearing my grandfather’s hat I want to show my respect for the forefathers, for the artist and for the next generation.”

door Rose-Marie Maître

Met een beetje hulp van anderen, een duwtje in de rug, of gewoon goed advies, kan een individu doorbreken of uit een moeilijke situatie komen.

Hoe het ook zij, met de hulp van elkaar komen we sneller verder dan in ons eentje. En daarom is ‘een klein dankjewel’ altijd op zijn plek. De kunstenaar Dhiradj Ramsamoedj weet dit als geen ander. Donderdag 6 juni 2019 opende hij zijn solo-expositie met de titel Little Thank You voor genodigden in de Readytex Art Gallery (RAG) aan de Steenbakkerijstraat 30, Paramaribo, Suriname. Hij is inmiddels al vijftien jaar kunstenaar. De opening verrichtte hij met een speciaal gebaar. Hij gaf als eerste een bloempje aan de gastvrouw, Monique NouhChaia SookdewSing, met het compliment “jij bent mooi”, dat zij na dankzegging mocht doorgeven aan de volgende persoon. Dit herhaalde zich totdat het bloempje terug was bij Ramsamoedj. Wat was hij verheugd met de spontane deelname van de aanwezigen!

In zijn expositie zijn verschillende werken opgenomen, die opgedeeld kunnen worden in drie hoofdthema’s. Werken op stokken, volledig beschilderde boeken en werken aan de muur. De werken op stokken en de beschilderde boeken tonen overeenkomsten in het materiaal waaruit zij zijn vervaardigd. De werken zijn vernoemd naar titels van boeken die zijn opgenomen in het werkstuk. Hij heeft een collage gemaakt van boeken, of simpelweg een opstapeling van titels uit eigen collectie met een figuur uit houtsnippers.

De beschilderde boeken zijn van kaft tot kaft beschilderd; elke bladzijde bevat een kunstwerk. De schilderingen zijn overwegend abstract en vertellen het verhaal op de bladzijdes telkens opnieuw, maar vanuit het optiek van Ramsamoedj. Sieta Raghoenath van Readytex Art Gallery stond de gasten bij door te bladeren in de tere boeken.

VIDEO Michael Hermelijn, 2019

De werken aan de muur zijn vervaardigd uit textiel, touw, houtlijm, draad en canvas. Het centrale thema van die kunststukken was ‘de regisseur’. Die werd afgebeeld middels een figuur uit pangistof vervaardigd, en afhankelijk van het onderwerp afgebeeld op canvas. Het opvallende is dat ‘de regisseur’ niet alleen als object deel is van de stukken, maar ook wel subject in enkele kunstwerken.

Dat de kunstenaar sociaal bewogen is, zie je terug in de interactie tussen zijn subjecten op het doek en verder in de neergekrabbelde gedachtes in een van zijn boeken met krantenknipsels waarin krantenartikelen over immigratie, incest, armoede, en andere sociaal-maatschappelijke vraagstukken prijken. Heel apart was een collage zelfportretten van de kunstenaar vanaf zijn prille jeugd, onder de titel ‘The last picture adjie saw’.

De expositie is open tot en met zaterdag 27 juni 2019. Openingstijden: maandag t/m vrijdag, 08:00-16:30 uur en op zaterdag, 08:30-13:30 uur. Ook geopend ‘s avonds vrijdag 7 juni en zaterdag 8 juni van 19:00-2100 uur.

TEKST Rose-Marie Maître

Rose-Marie Maître is freelance schrijfster en bezoekt graag kunst- en cultuurevenementen. In de afgelopen tien jaar heeft zij voornamelijk nieuwsberichten geproduceerd voor televisie, krant, websites alsook radio. Daarnaast schrijft zij gedichten en nu ook creatieve teksten voor Sranan Art Exposed.

FOTOGRAFIE Courtesy Readytex Art Gallery, tenzij anders vermeld

by Rose-Marie Maître

With a bit of help from others, a little push, or just some good advice, an individual can break through or get out of a difficult situation.

Whatever the case may be, when we help each other, we can achieve more than we can on our own. And because of that ‘a little thank you’ is always appropriate. The artist Dhiradj Ramsamoedj knows that very well. On Thursday June 6^th, he opened his solo exhibition titled Little Thank You in Readytex Art Gallery (RAG) at the Steenbakkerijstraat 30, Paramaribo, Suriname. He has been an artist for 15 years now. He carried out the opening of his exhibition with a special gesture. He first gave hostess Monique NouhChaia SookdewSing a flower accompanied by the words “jij bent mooi” [you are beautiful], which she, after thanking him, passed on to the next person in the same fashion. This repeated itself until the flower came back to Ramsamoedj. He was delighted with the spontaneous participation of all of the guests!

His exhibition showcases a variety of works, which can be divided in three categories. Sculptures on pedestals, fully painted books, and works on the wall. What the sculptures on pedestals and the painted books have in common, is that both are made with books, perhaps from the artist’s own collection? The sculptures are named for the titles of specific books included in the work. Ramsamoedj turned the books into objects, or simply a stack of titles with on top of it, a figure made from metal chips.

The painted books have been painted from cover to cover; each page contains an artwork. The paintings are mostly abstract and tell stories on the pages all over again, but now from Ramsamoedj’s point of view. Sieta Raghoenath from Readytex Art Gallery assisted the visitors by turning the pages of these fragile works of art.

VIDEO Michael Hermelijn, 2019

The works on the wall are made from textile, thread, wood glue, wire and canvas. The central theme of these constructions is ‘the editor’, who is depicted as a figure made from pangi-textile or, depending on the subject, portrayed on canvas. What is striking is that ‘the editor’ is not just an object added to the works, but in some of the pieces it is also the subject.

That the artist is socially engaged, can be seen in the interaction between his subjects on canvas and also in the scribbled thoughts in one of his books with newspaper clippings of articles about immigration, incest, poverty, and other social issues.

Very different is the pastel yellow painting, divided into square sections, with in each section a self-portrait of the artist from a specific period, starting from his early youth. It is titled ‘The last picture adjie saw’. This work gets the viewers thinking. At the same time, it makes you curious about what the artist means with it. And the artist, he would actually really like to know how the viewer interprets the work.

The exhibition is open until Saturday June 27^th 2019. Opening hours: Monday thru Friday, 08:00-16:30 hrs. and on Saturdays, 08:30-13:30 hrs. Also open in the evenings on Friday the 7^th and Saturday the 8^th of June from 19:00-2100 hrs.

TEXT Rose-Marie Maître

Rose-Marie Maître is a freelance writer and likes to visit art and culture events. In the past ten years, she has primarily produced news items for television, newspapers, websites and also radio. She also writes poems and now also creative texts for Sranan Art Exposed.

TRANSLATION Cassandra Gummels-Relyveld

PHOTOGRAPHY Ada Korbee ©Readytex Art Gallery, unless stated otherwise

“Ik heb de werken die ik in Frankrijk een Surinamese touch heb mogen geven meegenomen en er een French touch aan gegeven in Suriname. Het is een terugblik op verschillende periodes uit mijn leven.” Beeldend kunstenaar Michael Wong Loi Sing (Paramaribo, 1968) is terug in Suriname en dat laat hij meteen merken met een expositie in het gebouw van de Franse ambassade. Hij heeft een aantal jaren in Frankrijk gewoond en gewerkt.

Herkenbaar in de schilderijen zijn de vrouwelijke vormen die met flora en fauna worden samengesmolten tot ‘dubbele’ vormen. Wong Loi Sing legt uit dat het vooral gaat om de communicatie tussen de objecten in zijn schilderijen. Hij pakt een servetje dat voor ons bij de thee werd neergelegd en illustreert met een fineliner drie vrouwen, waarvan voornamelijk de hoofden uitsteken. De lippen van de jongste vrouw vormen de snavel van een vogel, de borsten van de andere dienen als vogelhoofdjes en een van de heupen is ook de ronding van een vissenlichaam. Hierin laat hij ook nog de afkomst van het jongste vrouwenfiguur en haar toekomst zien. Dit doet hij door haar ouderlijke woning aan de kant van het oudere vrouwenhoofd te plaatsen en de woning die zij zelf bouwt, tekent hij bij haar. De twee andere vrouwen stellen matriarchen voor die haar op haar pad begeleiden. “Wat doet een vogel?” vraagt hij al docerend. “Een vogel zingt mooie melodietjes die jou kunnen sussen.” Dit illustreert dat de jonge vrouw lieve woordjes zegt en veel te vertellen heeft. En zo komen deze beelden in meerdere van Wong Loi Sings schilderijen voor en toch is geen van de kunstwerken hetzelfde.

De collectie van meer dan vijftig werken die getoond is in French touch bevat enkele stukken die verschillen van de overwegend kleurrijke ingelijste verhalen. Met de schilderijen die niet ingelijst zijn wil de kunstenaar het de koper makkelijker maken. “Dan kunnen zij er een lijst naar keuze voor gebruiken.” Want het komt vaker voor dat kopers een andere lijst willen dan die door de kunstenaar vervaardigd is. En als er iemand is die staat voor vrijheid – en deze zich ook toe eigent – dan is het deze kunstenaar wel.

Hij denkt veel en hardop na over balans, in de maatschappij en in de kunstwereld. Hij wil graag zien dat gemarginaliseerden ook een stem hebben waar naar wordt geluisterd. “Kunst is een uiting van de ziel, elk mens heeft een uiting van de ziel. Het moet niet zo zijn dat slechts wordt geluisterd naar degenen die het doorgaans voor het zeggen hebben.” Het ligt hem na aan het hart dat vrouwelijke kunstenaars op de achtergrond en in de minderheid schijnen te zijn. “Kunstenaars hebben de grote verplichting om kunst te creëren die verheffend is voor de maatschappij.” Op een ander moment zegt hij dat de stem van vrouwen juist zalvend kan zijn in een samenleving, “Er is balans nodig tussen verschillende genres en genders binnen de kunst.”

Wong Loi Sing maakt ook sculpturen, is fusion-kok en schildert op textiel. Hij is docent geweest en heeft personen die in een diepe depressie zijn geraakt, begeleid door middel van kunsttherapie in Frankrijk.

+++

Wie zelf met de kunstenaar in contact wil komen kan een mail sturen naar  ameksani@yahoo.com.

+++

Exposities in Suriname 2019:

Wat: Nirvana Pop Up Exhibition​. In samenwerking met Michael Wong Loi Sing, een ervaren Europese beeldend kunstenaar met Surinaamse roots
Wanneer: Donderdag 2 mei & vrijdag 3 mei 2019, 16:00-23:00 uur
Waar: Nirvana Business Hotel​, Keizerstraat 101-103, Paramaribo, Suriname

Wat: French Art Expo Michael Wong Loi Sing – French Touch
Wanneer: Maandag t/m vrijdag, vanaf maandag 10 juni t/m woensdag 10 juli 2019, 08:00-14:00 uur
Waar: Franse ambassade, Dr. J.F. Nassylaan 23, Paramaribo, Suriname

+++

TEKST Rose-Marie Maître